Претходен број

Големи пари за големи „уши“!

Власта си ги протурка низ Собранието измените на ЗКП со кои се проширува примената на специјални истражни мерки

Гордана Дувњак

Во отсуство на каква било парламентарна контрола, поради бојкотот на опозицијата, локомотивата на владејачката коалиција незапирливо вози напред, донесувајќи закони по итна постапка, без никаква комисиска расправа или поширока дебата. Парламентарното мнозинство на ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ со своите 81 пратенички глас плус уште еден глас од ПЕИ, се однесува како супер-брз воз кој достигнува повеќе од 360 километри на час.

За малку повеќе од еден месец (на 21 јуни се одржа конститутивната седница на новиот парламентарен состав) и во услови на постоење техничка влада, веќе се одржани 14 собраниски седници, на кои се донесени стотина законски измени и нови проекти. Со некои од нив, како што веќе се предупредува, се отвораат некои нови процеси, кои можат да се покажат како многу штетни во наредниот период за владеењето на правото и на правната држава. Зашто, под превезот на ефикасна борба против криминалот и корупцијата, се носат закони кои директно засегаат во човековите права и слободи.

И покрај жестоките критики на стручната јавност, како и на невладините организации, власта, сепак, успеа неодамна да ги протурка измените на Законот за кривична постапка, со кои се проширува листата на кривични дела, за кои полицијата во иднина ќе може да ги користи специјалните истражни мерки. Измените се објавени во „Службен весник“ број 83 од 10 јули, а 8 дена подоцна стапија во сила. Ако на тоа се придодаде фактот дека со ребалансот на Буџетот, кој исто така експресно беше изгласан само за два-три часа, токму на Управата за безбедност и контраобезбедување на Сашо Мијалков и' беа доделени 25 милиони евра за модернизирање, неминовно се пали црвеното светло за тревога. Особено, затоа што и во изминатиот период имаше многу примери на злоупотреба на истражните мерки, кои беа користени и таму каде што не им е местото. Така, еден од најголемите спектакли - случајот „ Југ“ падна на Врховен суд, токму поради неправилната примена на специјалните истражни мерки и сега е вратен на ново судење во првостепениот суд. Играта меѓу истражните судии и Обвинителството со посредство на полицијата при издавањето службени наредби било еден од основите за враќање на предметот. А, токму овој случај беше еден од клучните докази со кои Владата на Груевски се фалеше за ефикасноста во решавањето на судските спорови пред странците, но и пред домашната јавност.

Од направените интервенции, кои се однесуваат на дваесетина одредби од ЗКП, посебно симптоматичен е членот 142-б став 1. Тој се менува во воведната реченица и сега гласи дека „судот може да нареди преземање на посебните истражни мерки кога постојат основи на сомневање дека се подготвува, во тек е извршување или е сторено кривично дело за кое е пропишана казна затвор од најмалку четири години, како и за кривично дело подготвувано или сторено од организирана група, банда или друго злосторничко здружение“. Специјалните истражни мерки може да се применат и тогаш кога не можат да се обезбедат докази кои се неопходни за успешно водење на кривичната постапка или, пак, постојат тешкотии во нивното обезбедување. Во измените таксативно се набројуваат кривичните дела за кои може да се примени прислушувањето телефони, снимање, отворање пошта... Така, од пред неколку дена веќе е легализирана нивната примена за дваесетина конкретни кривични дела, како и за неколку цели глави од Кривичниот законик кои се однесуваат на потешките форми на криминал. Полицијата ќе може да ги применува специјалните истражни мерки во случаите со недозволена трговија на дрога, за изнуда, за уцена, перење пари, шверцување, но и за царинска измама, злоупотреба на службената должност и овластување, проневера, измама, послужување во службата, примање поткуп, противзаконско посредување, незаконито влијание врз сведоци, злосторничко здружување, терористички организации, тероризам... Потоа, во подолгата листа влегуваат и сите дела против државата, против човечноста и меѓународното право, како и кривичните дела сторени преку средствата за електронска комуникација (измами преку Интернет)...

Проширувањето на опсегот на кривични дела, дури и на оние кои не спаѓаат во редот на организираниот криминал или корупцијата, туку во сферата на т.н. „обичен криминал“, со загриженост е примена во стручните кругови. Решенијата, зад кои стои Министерството за правда, а се тврди дека се дело на советничката на премиерот Груевски, поранешната обвинителка на Романија, Моника Маковеј , се толкуваат како обид за воведување низ мала врата на полициска држава. Стручната група што работеше на измените, а која беше затечена од внесените измени во последен миг, своевремено жестоко реагираше на понудениот концепт, кој го нарече „опасен за човековите права и слободи“.

Професорот на Правниот факултет, Гордан Калајџиев, кој ги оцени идеите на Маковеј како „опасни за демократијата и за европските перспективи на Македонија“, во едно свое интервју го изјави и следното: „Тие мерки (специјалните истражни н.з.) се воведени за најтешките кривични дела, но во практиката се појавија тенденции за нивно користење и во други случаи“. Изјаснувајќи се јавно против проширувањето на можностите за употреба на специјалните истражни мерки за секоја форма на криминал, професорот по кривична постапка и поранешен член на Хелсиншкиот комитет ќе подвлече дека каталогот на дела, каде што тие може да се употребуваат мора да остане тесен.

Еден одличен познавач на кривичната материја, поттикнат од последните измени во оваа сфера, ќе рече дека со новите истражни мерки државата прави од полицајците воајери. Наместо да работат на терен и да ловат криминалци, тие удобно ќе седат во некоја просторија и ќе се занимаваат со прислушување и прегледување на снименото за тоа кој што рекол и што направил.