Претходен број

Утопија од осум милијарди евра

Најголем дел од парите од пакетот треба да се искористат за енергетски проекти

Експертите тврдат дека проектот на Владата ја доведува економијата на ниво на лакрдија

Соња Маџовска
Маја Томиќ

Најновиот владин балон е чиста илузија и список на желби кои Владата посакува да се остварат, сметаат експертите. Тие велат дека овој инвестициски проект, тежок 8 милијарди евра и наменет за инфраструктурни проекти, е најнесериозно економско ветување дадено во историјата на Македонија, што ја надминува и онаа фамозна милијарда на Циле, во секоја смисла на зборот, а истовремено ја доведува економијата на ниво на лакрдија.

Со овој предизборен потег, Владата го потценува својот народ и манипулира со него, велат експерти, и се прашуваат како таа планира да ги обезбеди тие пари во услови на глобална криза, отежнат пристап до капитал и страв кај инвеститорите и кредиторите од какви било нови вложувања. Дури и да се реални изворите за најавените средства, според домашната научна јавност, Македонија ниту е ниту ќе биде способна во наредните децении да ги враќа ануитетите од вака утопистички најавените инвестиции, затоа што државата нема толкав економски капацитет.

За економскиот аналитичар Ден Дончев, во ситуација кога економската стабилност на Македонија и за 2009 година е доведена во прашање, кога имаме сериозна закана од девалвација, кога најверојатно ќе има негативен раст на БДП, кога странските инвестиции ќе бидат сведени на нула, а трансферите драматично ќе паднат, Владата продава илузии.

„Во вака поставени економски услови, да се зборува бомбастично за некои проекции до 2016 е чиста илузија. Очигледно, некој во Владата прима некоја супстанција што го доведува до ваква илузорна состојба. Пред шест месеци се предвидуваше раст на БДП за годинава од 5,5 проценти, што е сигурно дека ��ема да се оствари. Ако не можат да предвидат ниту шест месеци однапред за економскиот раст, со кои аргументи сериозно да ги сфатиме дека можат да предвидат инвестиции за седум години однапред“, вели Дончев.

Тој вели дека, колку што се сеќава, во јуни 2007 премиерот најави инвестиции од 2 милијарди евра. Од тоа нема ништо. Најверојатно тој и сега игра на картата дека народот ќе заборави. Очигледно дека ветувањата мора да бидат се' поголеми и поголеми, што е принцип на економска политика заснована на дување балон. Ова е нешто најнесериозно што е слушнато како економско ветување во историјата на Македонија. Ја надминува и милијардата на Циле и ја доведува економијата на ниво на лакрдија“, коментира Дончев. Тој додава дека државата нема капацитет за толкаво задолжување, ниту може да ги најде тие пари, ниту да ги враќа.

„Сериозно кажано, Македонија нема внатрешен капацитет да издвојува 8 милијарди евра за инвестиции кога буџетот е само 2,5 милијарди годишно, од кои 90 отсто се за тековни трошоци. Тоа значи дека треба да зајмуваме. Државата веќе има надворешен долг, кој е 50 отсто од БДП, според што спаѓаме во средно до високо задолжени земји. Максимум допустлив капацитет за ново задолжување би биле уште 30 проценти, што ќе не' доведе на работ на стабилноста. Тоа теоретски би значело дека земјата може да издржи уште 2 милијарди евра задолжување.

Но, и тоа е знак прашање. Никој кредитор не би ни зајмил пари кога вкупната надворешна задолженост ќе надмине 70 отсто, бидејќи нема сигурност дали ќе може да ги вратиме пари“, објаснува Дончев.

И поранешниот министер за финансии, Џевдет Хајредини, смета дека на овој владин предизборен пакет не може да се гледа сериозно. „Опиени од намерата и желбата да ги добијат и овие избори, овој пат очигледно ја изгубиле контролата во јавните настапи и ветувања. Дури и да се реални изворите за најавените средства, односно Македонија да е во далеку поповолна економска кондиција, во никој случај не е во состојба, ниту ќе биде во наредните децении, да може да ги враќа ануитетите од вака утопистички најавени инвестиции. Објективно не е можно од Македонија да се црпат и да се реализираат такви крупни проекти во рок од седум години. Настрана што сето ова се најавува во време кога е сосема јасно дека нема да биде можно да се најдат потенцијални кредитори. Според мене, не треба да се земе сериозно оваа програма“, порачува Хајредини.

Кога една влада објавува ваков капитален проект, треба да знае дека тој треба однапред да биде детално испланиран, со прецизни рокови и анализи, за да може да се гледа сериозно на него.

„Тоа подразбира програма за јавни инвестиции, усогласена со фискалната одржливост, фискална стратегија во согласност со стратегијата за јавен долг. Што значи, едно е да кажете список на она што го планирате, а друго е тоа да се стави во конзистентна рамка, кога да се реализира, кои ќе бидат изворите на финансирање и можните ризици. Чисто се сомневам дека ова ќе биде исполнето“, вели Хајредини.

„Се' убаво се кажува, но недостигаат информации со кои ќе се потврди дали е ова реално или не“, вели Марјан Николов од Центарот за економски анализи.

Професорот Ванчо Узунов смета дека Владата за наредните седум години треба да знае во кој правец ќе се движи економијата за да прави ваква амбициозна програма.

„Како што стојат работите сега, Владата не знае ниту што ќе се случува во наредните седум месеци. За да трошиш пари од буџетот, треба да ги имаш. А каде ќе биде Македонија во наредните седум години? Дали ќе влеземе во НАТО и во ЕУ, каков економски раст ќе оствариме? На овие прашања треба да се знае одговорот, па потоа да се планираат обемни инвестиции. Без влез во НАТО и во ЕУ, сите проекти нема шанси да се остварат“, вели Узунов, додавајќи дека е очигледно дека програмата е предизборен маркетинг.

Владата завчера најави вистински инвестициски бум во наредните седум години. Во инвестициската програма од 2009 до 2016 година, тешка 8 милијарди евра, има 30 проекти во енергетиката, а голем дел се и за транспортот. Речиси сите проекти во енергетиката и' се одамна познати на јавноста. Дел од нив досега требаше или да почнат да се реализираат или да бидат завршени и да произведуваат нови количества струја за земјава. Станува збор за ХЕЦ „Чебрен“ и „Галиште“, за кои Владата го поништи претходниот тендер и распиша нов, кој се' уште трае, потоа за ХЕЦ „Бошков мост“, чиј тендер заврши неодамна, а не се јави ниту еден странски инвеститор, потоа 400 мали хидроцентрали, кои првично требаше да се ��зградат во три пакети до крајот на 2009, а уште не е завршен првиот пакет, ќе има тендер и за ХЕЦ „Луково поле“, која треба да се гради заедно со Косово и за што има подготвено документација околу 20 години, потоа ќе се проширува рудникот „Брод – Гнеотино“ за потребите на РЕК „Битола“, кој повеќе пати досега е прошируван, ќе се набави нова опрема за ТЕЦ „Неготино“, чија продажба Владата ја стопира пред две и пол години, ќе се вложува во нови ископи на јаглен во Мариово, нешто што се заговара десетици години, потоа во изградба на ветерници, па Владата ја најави и гасната централа во Скопје, која според почетниот план веќе требаше да проработи.

Еден од проектите е и гасификацијата на земјава, за што десетици години наназад има готови проекти, кои никако да се реализираат, а Владата сега ветува дека тоа ќе заврши до 2015 година, а за таа цел државата ќе плати 200 милиони евра. И изградба на нова нуклеарка планира Владата откако МАНУ ќе изготвела студија. Во наредниот период треба да се довршат пругата кон Бугарија и Коридорот 8, да се изгради нова пруга кон Албанија, жичарница од Средно Водно до врвот... Вкупно во транспортните проекти, пак, ќе се вложат 3,8 милијарди евра, што вклучува изградба на 950 километри патишта, ќе се реконструираат стари и 400 локални патишта, за што се обезбедени 19,5 милиони евра од буџетот за годинава, а другите пари ќе бидат со задолжувања и концесии.

Во енергетската сфера Владата најави 3,85 милијарди евра инвестиции, од кои 250 милиони евра се буџетски, една милијарда ќе бидат задолжувања, а 2,6 милијарди евра од концесии и приватно јавно партнерство.

Премиерот Груевски рече дека станува збор за продуктивни и капитални проекти, чија реализација во овие кризни услови значително ќе го подобри квалитетот на живеење на сите граѓани, ќе го стимулира развојот на долг рок и значително ќе ја подигне конкурентноста на македонската економија. „Станува збор за стратегиски план кој е прилично амбициозен. Ќе бидам задоволен ако успееме да реализираме две третини од него, а ако биде реализирано повеќе, ќе го цениме како за значаен успех“, рече Груевски.