Фељтон

Македонско-бугарски историски контроверзии (17)

Валкана антимакедонска кампања

Не одбирајќи зборови, бугарските медиуми често ги навредуваат најсветите нешта на македонскиот народ

Виктор Цветаноски

Бугарските политичари не испуштаат ниту една можност да ги обвинат македонските новинари за антибугарска кампања и за „ширење говор на омраза“. Меѓутоа, секогаш забораваат да кажат што се' пишуваат нивните медиуми за Македонија, за невидената антимакедонска кампања што често се водеше по нечија директива, особено во периодот кога на чело на македонската држава се наоѓаше Киро Глигоров. Тогаш се слушнаа такви валкани зборови што ги уриваа достоинството, угледот и најсветите чувства на македонскиот народ.

Демократски ориентираните лица, неоптоварени со бугарско-македонските недоразбирања, не можеа да поверуваат дека јавно можат да се изрекуваат такви навреди, вулгарности и да се користи толку нецивилизиран јазик. Медиумите се натпреваруваа кој ќе измисли погрди зборови за Глигоров. Го нарекуваа „Киро Македонски“ и „последниот Самоилов војник...“ Во нападите беа вклучени сите - новинарите, политичарите, па дури и хумористите на кои Македонија им беше најподатлива тема за потсмев.

Тешко е да се наброи се' што беше изнапишано во весниците и изнакажано во телевизиските и радиоемисии. Од секој текст, од секој збор можеше да се насети невидена омраза кон постојната македонска власт и држава. Таквата антимакедонска кампања не беше случајна, туку изрежирана од некого зашто се јавуваше истовремено. Весникот „24 часа“ ја активира најголемата бомба, информирајќи ги своите читатели дека Глигоров ја заплашува Бугарија со војна, користејќи ја како повод една негова изјава дадена во Варшава дека секое прекрстување на Македонците во Срби, Грци или Бугари може да доведе до конфликти. Во коментарот насловен „Киро Македонски ѕвечка со сабјата“, весникот со невидена иронија и цинизам ќе напише: „Но, што ќе прави водачот на полкот, Киро Македонски, откако полковите ќе ја прегазат Бугарија? Се разбира, ќе ги заземе Грција и Србија, а потоа ќе се пушти во Мала Азија...“ Наредниот ден истиот весник ќе објави текст од Красимир Узунов, поранешен бугарски шпион во Македонија со наслов „Бедни, бедни Глигорове, зошто?“, обвинувајќи го македонскиот претседател дека се изживувал како последен Самоилов војник.

За да не остане подолу од својот конкурент, весникот „Труд“ истиот ден ќе заклучи дека таквите изјави на Глигоров можеле да се објаснат со фактот дека тој бил во напредна возраст и со последици од атентатот кога бил ранет во главата. Во валкањето на угледот на македонскиот претседател ќе се вклучи и „Континент“, кој ќе го спореди со Ванчо Михајлов. Според весникот, за Бугарија не било страшно, „Киро не е Ванче и Нада не е Менча“ и тој како врховен командант на македонската војска нема да ги употреби „четирите тенка за да ги нападне четирите волци што ја обиколуваат Македонија“.

Користејќи ги гласиштата за тоа дека некои луѓе на ОМО „Илинден“ најавиле формирање автономија во Пиринска Македонија, „Труд“ во еден коментар ќе запраша: „Како ќе се нарекува таа втора држава откако и првата нема име како луѓето? Што ќе стане откако јазичниот спор со Скопје автоматски ќе се пренесе и во новата држава и таму луѓето одненадеж ќе престанат да се разбираат меѓу себе и кој ќе ја признае таа втора држава ако тоа прва не го направи Бугарија? Па така, Бугарите ќе бидат единствен народ на планетата, кои истовремено ќе имаат три држави“, ќе заклучи авторот.

„Дума“, органот на социјалистите, постојано ќе ја именува Македонија со референцата БЈРМ. Весникот им предлага на бугарските власти кон неа да се однесуваат како што се однесуваат нејзините соседи и да ја признае со името БЈРМ. „Демократија“ им сугерираше на „македонските дебели глави во Бугарија“ и на бугарскиот парламентот да се помират со судбината и да го признаат македонскиот јазик како официјален државен јазик на Бугарија, зашто разликата била само во додавката „ски“, па така нивниот претседател ќе се викал Петар Стојанов наместо Петар Стојановски.

Ваквото однесување на печатот беше поттикнато можеби и од една изјава на тогашниот бугарски премиер, Иван Костов, кој рече дека Македонија водела „изветвена и примитивна надворешна политика“, која не кореспондирала со постојните европски правила, фалејќи се дека единствена сенка во новата надворешна политика на Бугарија, призната во целиот свет, бил „остарениот стереотип со кој Македонија приоѓа кон Бугарија“.

Во широката антимакедонска пропаганда најсилно се вклучи тогаш најпознатата хумористичка група „Каналето“, која секоја недела во редовните емисии постојано, на највулгарен начин, ги исмејуваше македонската држава и претседателот Глигоров. „Каналето“ директно преку националната телевизија изврши јавна промоција на антимакедонството и се потврди како најголем пропагатор на бугарштината. Редовната хумористичка емисија што ја емитуваше секоја недела во вечерните часови програмски беше изменета и целосно посветена на Македонија. Надвор од вообичаената практика кога секоја емисија ја исполнуваше со хумор, оваа група овој пат реши цел еден и пол час на Бугарите да им држи сериозно предавање која е Македонија, каква е нејзината историја и што се Македонците? Дури и самиот водител во уводниот збор на гледачите и на присутните им најави да не очекуваат концертот да биде смешен „зашто многу мака се собрала во таа земја“.

„Македонија била предавана многупати, од многу луѓе, а ние не сакаме да ја предаваме. Никогаш повеќе да не ја предаваме. Ете зошто ние од ’Каналето‘ решивме да направиме романтичен концерт под наслов ’За Македонија со љубов”, ја објасни целта водителот на емисијата. „Зошто романтичен? Затоа што, како што кажа претседателот на Бугарија, господин Петар Стојанов, историјата на Македонија е дел од историјата на Бугарија. Би кажал најромантичниот дел од бугарската историја. Бугарија и Македонија имаат заедничко минато, ние сме апсолутно сигурни дека Македонија и Бугарија ќе имаат заедничка иднина, за жал сега има разединета сегашност. Но, разделени или не, Бугарија и Македонија се две чеда на една мајка“, заклучи тој.

Притоа тој нагласи дека речиси нема бугарско семејство што не е крвно сврзано со Македонија, кое нема дедо или прадедо учесник во војните за национално ослободување, дека нема бугарски град што нема македонски бегалци протерани од родните места. Затоа Македонија немала посебна историја. Нејзината историја живеела во сеќавањето на секој од нив.

Емисијата, главно, исполнета со големи патриотски пораки беше гарнирана и со по некој вулгарен виц, се разбира, на сметка на Македонија и на македонскиот претседател. Гледачите имаа можност да видат како еден од актерите врши мала нужда покрај еден зид, а неговиот колега му „сугерира” да напише „да живее Глигоров“. На широкиот бугарски аудиториум му беше понуден и „разговор“ со Сталин, во кој тој „признава“ дека заедно со Тито и Димитров, ги создале македонската држава, македонската нација и јазик.

„Каналето“ ги демонстрираше разликите на луѓето од едната и од другата страна на границата. На сцената донесоа „ски“, нагласувајќи дека во додавката „ски“ во презимињата е единствената разлики меѓу Бугарите и Македонците. „Луѓето што ја измислиле таа разлика заслужуваат тепање, но и ние сме за ќотек. Трпевме, се сообразуваме и не се спротивставивме на лагата“, се закана еден од актерите.

Творците од хумористичката група го поставија и прашањето како да ги натераат соседите од Македонија да ја уважуваат историјата кога и самите тие не ја уважуваат и како да ги натераат да разберат колку се толерантни, колку се разбрани, колку се либерални, колку сакаат да живеат во обединета Европа. Според нив, рецептот е многу прост: „Да им покажеме дека можеме да бидеме поинакви. Официјална Бугарија секогаш се држела како курва во однос на Македонија... Ако некој го има телото, не значи дека ја има и душата. Имено, поради тоа да не ги имаат нашите души ние треба да ги помниме предавништвата и да не ги повторуваме. Да ја помниме историјата и да не ја забораваме. Треба да ја знаеме вистината за Бугарија и за Македонија. Има две држави, еден народ“, ќе заклучи еден од актерите.