Претходен број

Контрапункт

Со државата против државата

Никола Гелевски

Со овој жесток партиски упад во македонската држава таа не зајакнува, туку пропаѓа

Загрижува состојбата на демократијата во Република Македонија. Реално, слабеат сите можни сили и капацитети во општеството. Јакне само извршната власт, и тоа пред се' нејзините репресивни механизми. Не само што речиси е укината темелната демократска поделба на власта (на судска, законодавна и извршна), туку извршната власт атакува врз буквално сите сфери на општественото живеење. Притоа, стандардот на услугите што го добиваат граѓаните од државата (здравство, образование итн.) драматично опаѓа.

Опозицијата во парламентот е претставена со само 27 пратеници, но власта прави напори да ги отстрани од Собранието и тие (во смисла на политичко донесување одлуки – безначајни) претставници на народот (т.е. на партиите). Обидите да се уништи и онака мошне слабата опозиција се шират и кон локалните власти. Како некој до лудило богат и алчен богаташ (кој само за годинава под перницата стутка две и пол милијарди евра), власта сака да ги грабне и трошките од она малку власт и пари кои се' уште не се под нејзина контрола. Сеедно дали станува збор за локални власти или приватни пари, се чини дека се неограничени апетитите да се билда моќта на сегашната номенклатура.

Граѓаните, пак, се' уште гледаат сеир. Уживаат во спектаклите на апсење и во подгреаниот национализам (во топлината на „огнишното“ дувло кое станува се' помало и се' позатворено), не сфаќајќи дека неограничената власт метастазира неограничено и дека репресијата од овој тип има тенденција да се шири во сите насоки.

Граѓаните, божем определени за капитализам и за приватизирано и конкурентно стопанство, не сакаат да видат дека државата јаде речиси половина од целокупниот бруто-пштествен производ на земјата и притоа не испорачува речиси никакви услуги за возврат. Граѓаните не сакаат да видат дека претстојнава сезона просечната плата со која располага едно македонско семејство (а има многу семејства и без таа една единствена плата) целата ќе отиде за комуналии (струја, вода, парно, ТВ, Интернет), за фиксните и мобилните телефони и за превоз. Нема храна, нема облека, нема хигиена, нема културни потреби, нема патувања – има само да ја слушаш ВМРО, т.е. возвишената држава која толку жестоко се бори за националното достоинство на македонскиот народ.



Граѓаните не сакаат да видат дека дури и онаа друга половина од бруто-општествениот производ завршува во рацете на монополите кои, вака или онака, пак имаат дил со државата. Речиси сите покрупни бизниси во земјава се монополски и во дослух со извршната и, се разбира, со судската власт („Телеком“ е легендарна приказна која најдобро го отсликува односот меѓу монополскиот капитал и државата: огромниот десетметарски питон, „Телекомот“, е главниот љубимец на управата на Зоолошката градина, милата ни Влада; граѓаните тука се во функција на живи зајаци, стаорци, телиња, волови и овци кои му се испорачуваат на питонот како девици на чудовиште).

Работам во сферата на културата, пред се' како издавач, но и како актер во нешто што се обидува да биде зачеток на некаква независна културна сцена. И најнепосредно сведочам дека цели културни гранки во Република Македонија изумираат (или се претвораат во пластичен декор во погоре спомнатата Зоолошка градина). Истовремено, културните потреби на граѓаните - иако и порано биле многу скромни - драматично опаѓаат (наместо да растат, како во целиот нормален свет кајшто културните индустрии се во врвот на стопанските активности). Целокупната сфера на културата е сведена исклучиво на нејзината церемонијална димензија и одново е во функција на величање на власта и на национот (или, попрецизно, на двата национа).



Не постојат сериозни книгоиздателства (сите се мали, слаби, без капацитети за одржливост и речиси сосема зависни од милоста на власта), не постои киноприкажување, театарот пропаѓа со години, не постои ликовна сцена, не постои никаква посериозна културна критика, културните институции се во распаѓање и се делат како партиски плен – но тоа, се чини, никого не засега, најмалку власта (кон културата слично се однесуваше и претходната власт и за тоа сум пишувал во низа наврати). Наместо на културата да гледа како на развоен ресурс, власта го брише целото поле (оти станува збор за неколку илјади луѓе, безначајни како гласачи и како посериозно влијание) и ги користи буџетите за култура речиси исклучиво за партиски и медиумски манипулации, многу често со националистички предзнак, т.е. за миење на мозоците на неуките и наивните.

Упадот на извршната власт во архитектурата, урбанизмот, медиумите... исто така, е застрашувачки и деструктивен. И ретко кој се осмелува да писне против идиотските проекти залутани од 19 век, оти не се каса раката што потенцијално може да фрли некој залак, во ова толку зафркнато време („Крваво време / сето си / гола, измачена мрша! / Со чекан една по една / глави бабуњави кршат...“, пееше Конески пред многу години).



Најнакрај, парадоксално ќе резимирам: со овој жесток партиски упад во македонската држава таа не зајакнува, туку пропаѓа. Нешто слично вели и антропологот П. Кластрес: „Препуштени сами на себе, племенските општества водат војни не толку заради превласт колку од авантуризам. Ваквото хоризонтално војување (како и другите примитивни рефлекси) всушност работат против настанувањето на државата и нејзината вертикалност: насилството овде е форма на отпор спрема раздвојувањето, коешто за племињата е постојана, опасна или зла закана – насилството е форма на вечно распаѓање, или разбивање и прераспределба на моќта.“

(Авторот е издавач)