Фељтон

Кузман Јосифовски - Питу  архитектот на македонската држава (1)

Виктор Цветаноски

За великанот нема место на плоштадот во Скопје

„Чудно е нашето македонско проклетство: не ги гледаме или, поточно, не сакаме да ги видиме нашите вистински херои од поблиското минатото, а се мачиме да ги бараме во далечните времиња. На некои не им пречат големиот број векови што не' делат од времето на Александар Велики за да не им е никогаш доста да слушаат и зборуваат за него, а 50-60 години им се премногу време за да чујат денес по нешто од вистината за Кузман и за други наши херои, кои ги вградија животите во нашата денешна слобода. Не е ни чудо кога несовесни политичари се убедуваат да ги ’учат‘ младите дека не се деца од словенски род, туку од античен, александровски род“.

Овие зборови на нашиот познат, сега покоен актер, Илија Милчин изречени пред петнаесетина година, актуелни и денес, ја одразуваат сета вистина за она што ни се случува при вреднувањето на нашето минато и на луѓето кои ги дале животите за денешна Македонија. Милчин не беше само исклучително добар актер, тој беше учесник и сведок на македонската борба. Лично го познавал Кузман Јосифовски – Питу и знаел што мисли и што прави за својот народ.

Нема никакви сомневања дека народниот херој Питу е еден од најзаслужните, ако не и најзаслужен за создавањето на македонската држава. И покрај тоа, во паничната потрага по некакви далечни антички корени и еуфорично поставување споменици од сегашната власт, тој е турнат на периферијата на историјата. За него засега нема место ниту на плоштадот во Скопје, ниту во родниот Прилеп каде што почесно место му е дадено на Александар Македонски.

И историчарите кои го истражуваат периодот на НОБ и антифашистичката борба на македонскиот народ и се' уште малкуте живи соборци на Кузман се единствени во оцената дека на великанот на македонската ослободителна борба не му се дава она значење што тој го заслужува.

Д-р Новица Велјановски, кој важи за еден од најдобрите познавачи на нашето најблиско минато, вели дека Кузман без сомнение е човек број еден од македонското антифашистичко ослободително движење и токму нему прво требаше да му се изгради споменик во ��ентарот на Скопје. „Факт е дека некои личности од Втората светска војна, учесници во ослободителното движење, не го добија вистинското место, поради тоа што загинаа во еден важен момент. И Страшо Пинџур и Мирче Ацев и Кузман не го дочекаа ослободувањето, а по создавањето на македонската држава беа истиснати, а нивното место го зазедоа други личности, кои не го заслужуваа тоа“, нагласува тој.

Македонскиот историчар додава дека денес навистина пред некое училиште или друго место има спомен-бисти на Кузман, но тие не го одразуваат она што тој го дал за Македонија. Македонскиот народ може да му се оддолжи и ако му изгради голем споменик. „Кога мене би ме прашале, токму сега би требало на Кузман да му се постави еден таков голем споменик на плоштадот во Скопје“, смета д-р Велјановски и посебно нагласува дека ќе дојде време кога на народниот херој ќе мора да му се одреди вистинското место во македонското минато, она што, всушност, го заслужува. „Како што ќе се оддалечуваме од тие настани, така некои личности од тоа време ќе добиваат во своето значење.“, смета тој.

„Ако македонската историографија го определува Гоце Делчев како идеолог на македонската револуционерна организација во предилинденскиот период, тогаш Кузман Јосифовски - Питу несомнено е идеологот и двигателот на македонската националноослободителна борба“, оценува д-р Ѓорѓи Чакарјаневски. И тој смета дека заслугите на Питу за македонската држава се многу поголеми отколку што сега официјално се кажува, зашто тој бил главен иницијатор и до неговата ликвидација организатор на Првото заседание на АСНОМ и автор на првите државотворни документи.

„Кога се зборува за периодот од Втората светска војна, за напорите што ги правеше Македонецот за конечно да формира сопствена држава и неговиот придонес во сеопштата борба против фашизмот, Кузман Јосифовски - Питу беше една од најзначајните личности која остави траен белег во нашето поблиско историско минато. Тој беше една од централните фигури од поновата македонска историја, силен македонски патриот, личност која како столб се вгради себе си, првенствено во втемелувањето и градењето на македонската држава“, подвлекува Чакарјаневски.

„Кузман Јосифовски - Питу беше најспособниот човек во војната, вистински државник, ја обмислуваше иднината на Македонија. Исклучително интелигентен и предан на македонството и на идејата за светска револуција“, истакнува првиот македонски претседател Киро Глигоров, кој имал чести контакти со Кузман. Кога еднаш Кузман дошол во Скопје за да ја координира работата на партијата и движењето на отпорот, Глигоров бил замолен од Градскиот комитет на партијата да побара некое место илегално да престојува. „Ми објаснуваа дека неговиот престој мора да се држи во голема конспирација зашто кај него ќе доаѓаат курири од сите краишта и луѓе кои ќе сакаат да одат во партизани. Посебно ми нагласија дека тој е многу важен човек, не знаејќи дека јас со него се знаев уште од Белград кога заедно студиравме на Правниот факултет. Тогаш го сместив кај мајката на мојата сопруга“, нагласува експретседателот Глигоров.

Првоборецот Перо Иваноски - Тиквар, кој беше организационен секретар на македонските комунисти во времето кога на нивно чело беше Методија Шаторов – Шарло, има извонредни спомени за Кузман. „Бевме комшии со дуќаните, така што многу добро го познавав него и неговото семејство. Уште како гимназијалец доаѓаше во меаната на татко ми. Сите комшии го почитуваа. Беше интелектуалец, но и човек од народот. Често го гледав како разговара со обичните луѓе. Од него зрачеше блискост и човекољубие. Кај него имаше големо другарство. Работејќи со него во Месниот комитет на Прилеп, никогаш не почувствував дека се крева на големо, дека се прави важен за нешто, како што можеше да се забележи кај некои други. Секогаш со нас разговараше на рамна нога. Сите револуционери од тоа време заедно не напишаа толку многу писма, за тоа како да се води борбата и како да се создаде македонската држава, колку што напиша Кузман. Многу од тие писма денес се наоѓаат во негова куќа во Прилеп, која е спомен- музеј. Имаше голем политички осет. Никогаш не се пофали јас направив ова, јас направив она“, раскажува денес најстариот македонски комунист.

Томе Буклевски - Маќули се запознал со Питу во средината на 1941 година кога доаѓал да ги организира кичевските комунисти. „Кога првпат дојде во Кичево, бевме група од 6-7 души. На сите ни ги знаеше имињата, иако првпат се видовме. Се обидуваше да ни објасни што ни претстои. Војната беше во тек, а требаше да се вршат подготовки. Во тоа време со нас контактираа и други комунистички раководители, но никој не беше како Кузман. Меѓу него и нив постоеше многу голема разлика. Се разликуваше од нив по начинот на кој разговараше со нас, по пристапот и огромното знаење што го поседуваше. Беше тих, смирен, но моќен во убедувањето. Не ни даваше директиви“.

Кога Буклевски подоцна размислувал во што била разликата меѓу Кузман и другите активисти, која била неговата магична моќ со која ги привлекувал, сфатил дека тој, всушност, знаел да ги едуцира. Не им говорел големи пароли, туку умешно ги убедувал дека треба да се крене револуција и како за тоа да се подготви народот. „Беше голем визионер. За да можеш да ангажираш луѓе за она што сакаш да го постигнеш, да ги натераш да размислуваат како тебе, треба да си голем човек. Не само да имаш големи познавања, туку и да бидеш надарен. Кузман беше исклучително надарен политичар, имаше харизма. Немаше човек што беше вклучен во движењето а да не беше подготвен за Кузман да појде во оган“, заклучува Томе Буклевски - Маќули.