Отпретани сведоштвата на Македонците во Големата војна
Писмата, картичките и документите лежеле во една канта за жито запретани во лојзе во близина на Ќустендил
Светлана Унковска
Низ страниците на монографијата „Отпретани сведоштва“, во издание на Фондацијата Институт отворено општество, засекогаш ќе останат пренесени војничките писма на голем број Македонци- учесници во Првата светска војна. Иако, историјата ги бележи фактографски настаните, овие над триста писма, картички и документи напишани од македонските војници од Кратово и Кратовско за време на Големата војна адресирани до нивните семејства, остануваат неми сведоци за ужасите на војната. Покрај писмата, во обемното издание, кое е богато илустрирано со автентичните картички, но и со фотографии од нивните потомци, се внесени и сеќавањата на нивните семејства, кои се пронајдени по спроведеното теренско истражување.
Како што појасни историчарката Јасмина Најдовска, која што изминативе две години работела на транскрипцијата на писмата од Кратовскиот, Пробиштипскиот и Злетовскиот регион, тие, иако се напишани на обично картонче, на скинато парче од кутија за чевли, претставуваат потресни сведоштва за едно време. Писмата, картичките и документите со години лежеле во една канта за жито запретани во лојзе во близина на Ќустендил, откако претходно нив ги спасил штипјанец кој бил назначен да го исчисти Воениот архив на бугарската армија по Втората светска војна. Наместо да ја уништи збирката, тој одлучил да ја зачува и на тој начин да спаси парче од трагичната судбина на македонските војници. Оваа збирка пред повеќе од три години ја откупи ФИООМ,а лани беше организирана и изложба, која предизвика голем успех и внимание.
„На повеќето картички испратени во Македонија од поранешни војници се наоѓа црвен печат што го удирале австроунгарските власти на кој со големи букви на германски стои името Македонија. Се прашувам дали печатот во која е завиено името Македонија не ги симболизира апсурдите низ кои се движат и сегашноста и историјата на Македонија“, истакна во своето обраќање историчарката Ирена Стефоска.
„Воените писма на чудесен начин направија спој на минатото и сегашноста, а верувам и на идн��ната, бидејќи отворија пат за нови идеи“, подвлече претседателката на УО на ФИООМ, Гордана Дувњак, на вчерашната промоција на ова издание. |
