Стотина споменици во центарот на градот

Најголема бронза ќе „натежне“ на двата пешачки моста преку Вардар. Таму ќе се постават дури 58 триметарски скулптури

Деспина Трајковска

Околу сто се врти бројката на споменици предвидени да се постават во централното градско подрачје. Тони бронза, а наместа и мермер ќе се разлее на плоштадот од засега планираните дваесетина споменици, од оние од левата страна на Вардар, од неколкуте предвидени во паркот „Жена-борец“, од шеесетината скулптури што ќе ги красат двата пешачки моста на Вардар, од скулптурите во самата река, од четирите по десетици тони тешки лавови на мостот „Гоце Делчев“... Од три па до шестметарски скулптури ќе има речиси на секој чекор во централното градско подрачје познато како Мал ринг.

Бројката на споменици и спомен-обележја очигледно допрва ќе се зголемува, ако се земат предвид се' погласните шпекулации оти веќе се договара место и за личности од албанската историја. Извесно е дека рамо до рамо со ликовите од македонската историја ќе се најдат и албански дејци, а меѓу нив споменик на Неџат Аголи, учесник во НОБ и прв министер во повоената Влада, на востаникот Дервиш Цара, на Пјетар Богдани, писател од времето на Преродбата, споменик на Јашар-бег Кумбараџи, првиот градоначалник на Скопје...

Никој од надлежните не кажува колку точно споменици ќе има, а уште помалку колку пари ќе се потрошат за нив. Само се потврдуваат неодамнешните најави на министерката за култура, Елизабета Канческа-Милеска, оти проектот „Скопје 2014“ може да претрпи корекции и во него да се најде место за споменици и објекти од значење на сите етнички заедници во државава. Се докажа и дека рецесијата само на момент го „замрзна“ леењето на скулптурите. Во Фиренца интензивно се работи на речиси сите скулптури што треба да се постават на плоштадот, а наскоро ќе се избира леарница и за останатите.

Продолжуваат и шпекулациите во јавноста за потрошената сума досега за спомениците. И додека градоначалникот на Општина Центар, Владимир Тодоровиќ, упорно само најавува, но не го остварува ветеното, дека сите склучени договори ќе ги обелодени во јавноста, во јавноста се шпекулира дека бројката со која лицитираат надлежните е сигурно два пати помала од досега потрошените пари. Според досегашните уверувања, за спомениците се потрошени 17 милиони евра, што е симптоматично ако се има предвид дека само за леење на споменикот на Александар Македонски и изработката на фонтаната се потрошени речиси 10 милиони евра. За четирите лава, пак, кои ќе достигнат висина од пет метри, од кои едниот пар ќе бидат долги по пет, а другите по шест метри, државата ќе плати вкупно 2.330.000 евра.

И дури надлежните официјално ги кажат сите детали врзани за еден од најконтроверзните владини проекти, Општина Центар, односно Владата почна да остварува на терен. Започна со поставување на планираните споменици. Викендов на терен листата со споменици ја пробија коњаничките скулптури на Гоце Делчев и на Даме Груев, за чие леење само се потрошени 850.000 евра. Релативно за кус период, пред кафулето „Тренд“ ќе им се придружи мермерната скулптура на Методија Андонов Ченто, а се' поблиску е и доаѓањето на два од четирите лава што ќе го „чуваат“ мостот „Гоце Делчев“. Финишира изработката на нивните постаменти кои веќе извесен период фаќаат позиција на терен.

Неизвесно е кога ќе се постават останатите скулптури во непосредната околина. Од Општина Центар единствено потврдуваат дека тие моментно се' уште се леат и ни приближно не сакаат да лицитираат со временскиот период кога би се поставиле. Така, во исчекување сме на споменикот на Никола Карев, кој качен на коњ ќе се постави во зеленилото пред Собранието, а за негово леење ќе се потрошат 715.000 евра. Се чека и на споменикот на Цар Самуил, кој заедно со споменикот на Ченто ќе бидат едни од ретките изработени од мермер. За него е резервиран просторот пред „Дал-мет-фу“, а ќе се постави и споменик на гемиџиите во близина на револуционерите пред Камениот мост.

На листата за поставување се и спомениците на Јустинијан Први и на просветителите свети Кирил и Методиј и нивните ученици Климент и Наум Охридски, кои ќе ја разубавуваат другата страна на Камениот мост. Во нивна близина, пак, на Карпошово востание ќе се издигнат две помали и една поголема фонтана со четири споменика. Споменици ќе има и во паркот „Жена-борец“. Таму зеленилото ќе се разбие со споменик на паднатите херои, на АСНОМ и споменик во чест на бранителите од конфликтот во 2001 година.

Се чини, најголема концентрација на споменици ќе има на двата пешачки моста преку Вардар, на „Око“, што ќе води кон зградата на Уставниот суд и на Мостот на уметноста, кој ќе биде пешачка врска на десниот брег со зградата на Јавното обвинителство. На нив ќе има дури 58 скулптури високи по два метра. На секој мост ќе има по 29 симетрично распоредени по 14 од двете страни и една скулптура во средишниот дел на објектот. Во близина на мостовите, пак, во водите на Вардар е предвидено да се постави и скулптура „Три врби“.

Поставувањето на сите овие споменици, кои се дел од проектот „Скопје 2014“, треба да финишира до средината на 2011 година. За тогаш, всушност, е и најавено поставувањето на споменикот на Александар Македонски, со кој ќе се заокружи целиот владин проект. Теренот за него веќе се подготвува, се работи на изведба на фонтаната во која ќе се смести војсководецот со фалангата и заедно со постаментот ќе достигне висина до 30 метри.