Ги познавате ли Тит Орест и Јулија Тертила?

Историчарите велат дека сите 29 личности што ќе бидат на мостот „Око“ се од нашето поднебје

Деспина Трајковска


Сте слушнале ли за Андреа Гропа од Охрид или можеби за Публиј Септилиј Николај од Стоби, а ја знаете ли поборничката за права, Јулија Тертила? И да не знаете ништо за нивниот лик и дело, сепак, ќе треба да ги „поздравувате“ кога ќе минувате по пешачкиот мост „Око“ што треба да се изгради. Треба да бидат овековечени во бронзени двометарски скулптури. Никој не знае како изгледале и нивните ликови ќе бидат направени според креативната и имагинативната моќ на скулпторите, а можеби според посредните записи.

Тие се дел од 29-те личности, за кои е одлучено да го красат објектот замислен да биде директна комуникација со кејот и со зградата на Уставен суд, во кој ќе биде сместен и Археолошкиот музеј и државниот Архив.

Генерално, најголемиот дел од овие лица се анонимци за пошироката јавност, иако, според историчарите, тие имаат оставено белег во историјата на Македонија, потекнуваат од наше поднебје и се застапени од неколку археолошки периоди. Минувачите по „Око“ (чија изградба е на ‘стендбај‘, иако камен-темелникот беше поставен пред повеќе од 1,5 година) ќе се „запознаат“ со неколку благородници, антички и пајонски кралеви, кнезови, архиепископи и иконописци...

Една од нив е и Јулија Тертила, која се борела за правдата и вистината, во историјата е забележана и како добродетелка од Хераклеја, која на градот му подарила скулптура на божицата Немеза. Друштво на објектот ќе му прават и скулптурите на сликарите и зографи, Михаило и Евтихиј, чие дело се фреските во црквата „Богородица Перивлепта“ во Охрид, во „Свети Ѓорѓи“ во Старо Нагоричино и уште десетина други. Според историчарите на уметноста, двајцата иконописци се сметаат како едни од основачите на фрескоживописот.

На мостот во срцето на Скопје ќе се наоѓа и скулптура на Андреја Гропа, кој управувал со Охрид како болјарин во рамките на територијата на Волкашин, кој, по неговата смрт, станал и единствен господар на градот. Според упатените, продукцијата на монети Гропа ја започнал по Маричката битка во 1371 година. Почнал самостојно да кова монети и за кусо време станал конкуренција на емисиите на монети на кралот Марко.

Место на „Око“ ќе има и за Тит Флавиј Орест, роден во близина на сегашното прилепско село Чепигово, а во историјата е забележан како угледен граѓанин кој имал многу пари и првосвештеник во Хераклеја. Неговата обезглавена скулптура е поставена пред влезот на Владата и пред влезот на кабинетот на премиерот Никола Гру��вски. Речиси на исто ниво, по углед во општеството, забележан е и Публиј Септиј Николај. Не само тој туку целата негова фамилија била надалеку позната, а потекнувала и живеела во Стоби. Неколку колена од членовите на фамилијата биле високи првосвештеници. Се грижеле за одржување на храмовите во градот, биле главни организатори на јавните религиозни фестивали, а биле и едни од главните патрони на градот. Живееле во 3 век од н.е.

На мостот ќе се најдат и скулптурите на Хацон и Пребонд, кои биле водачите на првото големо обединување на словенските племиња на Балканот во 616 година, наречено Македонска Склавинија. Историчарите посочуваат дека за рангот до кој се издигнало тоа обединување се' уште има голем број отворени прашања. Некои тоа го сметаат за прва словенска средновековна држава. До Хацон ќе се наоѓа и скулптурата на неговиот наследник, Пребонд.

Колку јавноста и да полемизира, всушност, околу изборот на овие личности овековечени во бронза да го красат „Око“, оние што го направиле конечниот избор имаат едноставно објаснување. Тематиката на скулптурите, всушност, ќе биде симболика кон влезот на Археолошкиот музеј, кој ќе биде дел од зградата, во чиј влез директно ќе се приоѓа од „Око“.

„Сите избрани личности хронолошки ја отсликуваат целокупната македонска историја и археологија. Освен тоа, тие истовремено се и симболика на мостот, како врска со Археолошкиот музеј“, вели Паско Кузман директор на Управата за заштита на културното наследство.

Тој потврдува дека во централниот дел на објектот ќе се наоѓа триметарската бронзена скулптура на Пајонската свештеничка-имагинарна симболика на македонската археологија.