Насловна

Зошто Македонија и Лазар Мојсов си свртија грб?

Смртта на еден од најпознатите македонски политичари со светски дострели помина незабележано од Скопје

Соња Крамарска

Заминувањето на Лазар Мојсов (1920-2011), некогашен југословенски ас на светската дипломатија и припадник на вашингтонската политичка елита, инаку родум од наше Неготино, помина незабележано од мрзеливото Скопје. Да не беа неколку белградски весници кои дадоа куса информација дека минатиот петок е закопан во Алејата на заслужни личности во српската престолнина, ниту македонскиот журнализам немаше да го евидентира тој настан. Претседателот и Владата одмолчеа на веста, ниту пак се сетија да испратат телегра��а со сочуство до неговите две ќерки.

Лазар Мојсов е најистакнатата политичка фигура од поновата историја на Македонија. Македонски и југословенски политичар и дипломат. Бил уредник на „Нова Македонија“ во Скопје и на српска „Борба“ во Белград. Дипломатската кариера ја започнал како југословенски амбасадор во СССР и во Монголија, на 37. годишна возраст. Од 1969 до 1974 служел како југословенски амбасадор во Обединетите Нации, Гвајана и Јамајка. Од 1977 до 1978 бил претседател на Генералното Собрание на ОН. Министер за надворешни работи на Југославија 1982-1984 и претседател на Југославија 1987-1988.

Мојсов ретко доаѓаше во Македонија. Постојат две различни толкувања за тоа. Според едното тој не сакал да се инволвира во случувањата во Македонија по распадот на СФРЈ и преферирал да остане во Белград. „Јас им ги понудив моите услуги во Скопје но оттаму добив одговор дека не сум им потребен“, гласи второто толкување што тој го дал на блиски пријатели од Македонија.

Последен пат во Македонија бил во 2006 година кога во МАНУ е промовирана неговата книга „Советските и американските лидери во соработка и конфронтација“. Промотори на книгата беа Денко Малески и Васил Тупурковски. Професорот Малески вели дека Мојсов му го дал името. „Барем така напиша во посветата на книгата што ми ја подари: ’на моето кумче“, вели Малески со чиј татко Лазар Мојсов бил голем пријател. „Се сретнав со Мојсов и додека бев амбасадор во Њујрок 1993-1997. Дојде со сопругата Лилјана кај мене. Го интересираше што се случува со Македонија. Му беше мака што Македонија е примена во ОН под привремена референца и под буквата ’Т’, вели Малески. Тој раскажува дека на промоцијата во 2006 дошле малку гости, заради што Мојсов се чувствувал непријатно.

„Се обидов да воспоставам контакти со Македонија. Ми порачаа дека не сум и потребен и дека нема зошто да одржуваат контакт со мене. Тоа ми го кажаа пренесувачи на вести од врвот на Македонија“, им изјави тогаш Мојсов на македонските новинари кои известуваа од промоцијата на неговата книга.

Мојсов на кратко се појавил и на закопот на неговиот брат во Неготино, но ниту го споменал тогаш Скопје, ниту пак дошол, туку веднаш се вратил дома во Белград. Сопругата му е почината и имал две ќерки од кои едната е во Белград и чија тесна специјалност е египтологијата а другата е лекар-научник во Њујорк.

Претседателот Глигоров кој е во лоша физичка кондиција деновиве не доаѓа на работа туку престојува во својата резиденција на Водно. Не е познато каква била неговата реакција на веста за смртта на Мојсов. Нивните односи ќе останат контроверзни но речиси е сигурно дека не биле во добри односи иако двајцата извршуваа високи функции во поранешната југословенска федерација. Ни Глигоров не испрати телеграма со сочуство во Белград.

„Незнам што се случувало во нивните меѓусебни односи, но знам дека на Глигоров му беше полесно да се опкружи со нас помлади луѓе. Според мое мислење, можеби имаше едно мало несогласување околу тоа што е Југославија. Мојот став и на Глигоров беше Југославија ’да’ но реформирана и со сите членки. Имаше кај Мојсов извесна задршка за иднината на Македонија, и загриженост за тоа како ќе опстанеме во меѓународната политика“, вели Денко Малески.

Васил Костојчиноски, некогашен висок југословенски и македонски политичар, имал контакти со Мојсов. „Му се јавив во 2005, беше многу нервозен во одговорот и ги заклопивме телефонските слушалки веднаш. Еден месец подоцна самиот ми се јави и ги продолживме подготовките за печатењето на неговата книга. Не сакаше да дојде на промоцијата во Скопје на што му се заканив дека лично ќе ги однесам книгите и ќе ги истурам на плоштадот во Белград. Ме праша зошто инсистирам да дојде а јас му реков затоа што не сакам да се растураат коските на Македонците по светот“, раскажува Васил Костојчиноски.

Во Македонија се вртеа многу муабети дека Лазар Мојсов бил во сватовски врски со Џорџ Буш постариот, но како и за се' друго и тоа се само претерувања. Вистината е дека тие имале близок пријателски однос. „Буш постариот се кандидирал за сенатор но ја изгуби трката и за да му оддаде признание за трудот претседателот Ричард Никсон го именува за американски амбасадор во ОН“, раскажува Денко Малески. Кога Бушови од Тексас заминале за Њујорк го прашале претходниот амбасадор со кого да се спријателат за да може Буш побргу да се вклопи во работата. Му било предочено дека е тоа Лазар Мојосв, по што двете семејства веднаш контактирале а Лилјана Мојсова ја упатила Барбара Буш во ��ите тајни на протоколот важни за сопругите. Оттогаш, вели Малески, траеше нивното пријателство кое продолжи и додека Буш бил во Белата Куќа.

Васил Костојчиноски вели дека имал идеја на Мојсов да му биде издаден македонски пасош но истата паднала во вода во оној момент кога Министерството за внатрешни работи барало тој лично да се појави на шалтерите.

Книгата „Едно име три поими“ чиј автор е Лазар Мојсов и во која е загатнат грчкиот однос кон Македонија се' уште е ненадминато дело на полето на балканските односи и Македонија во центарот на политичките интриги.

Има една чудна подударност. Единственото нтервју што Лазар Мојсов го даде за македонски медиум, неделникот „Денес“, го направи писателот Петре Бакевски. Тој и Мојсов умреа во ист ден.


Срѓан Керим: Македонија да му се оддолжи на Лазар Мојсов

„Мојсов припаѓа на плејадата врвни дипломати од поширокиот југословенски простор, кои достигнаа највисоки дострели во светската дипломатија. Во 1983 година додека му бев советник на Мојсов ги направив првите посериозни чекори на меѓународната сцена. Неговото знаење и искуство беа драгоцени за мене. Мојсов беше дипломат со исклучително квалитети, признат во целиот свет. Беше близок пријател со Џорџ Буш постариот со кого беа заедно амбасадори во ОН. Искуството што го стекнав во моите контакти и соработка со Мојсов на некој начин беа одредница да тргнам по неговите стапки и 30 години подоцна и јас да станам претседавач на 62. Генерално собрание на Обединетите Нации. Сметам дека Македонија треба на соодветен начин да му се оддолжи на Лазар Мојсов“.


Денко Малески: Политичко слепило во Скопје

„Антикомунизам владее со Македонија и тоа води кон политичко слепило. Да се осудува комунизмот како тоталитарен систем на владеење, е една работа со која се согласуваме сите, но да се осудува улогата на партијата во создавањето на државата и улогата на поединци и да не им се оддава должно признание е не само историска грешка, туку еден ден ќе мора да се соочиме со вистината. Проблемот што го имаме ние околу улогата на овие истакнати поединци е што од комунизам влеговме денеска во национализам. Мојсов беше извонреден талент во политиката. Се надевам дека ќе дојде време кога таа генерација ќе добие истакнато место во македонската историја. Ќе дојде време кога ќе мораме да се соочиме со целата вистина за улогата на Комунистичката партија, а не само за темните страни“.

Јован Андонов: Срамота што Македонија го заборави

„Дури вчера дознав дека Мојсов починал иако бевме многу блиски. Не ми е јасно зошто тоа е игнорирано. Мојсов беше интелектуалец број еден. Се' што кажа за Македонија, така и излезе. Срамота е што не пратиле телеграми со сочуство. Тој беше Македонец на највисоки места. Никој друг не бил на такви места“.