Досие „Средношколец“

„Прв би се борел да го добиеме Солун!“

Што содржи досието на уставниот судија Трендафил Ивановски кого Комисијата за лустрација го прогласи за соработник на службите?

Гордана Дувњак


„Ако дојде да се решава македонското прашање по пат на војна, прв би се борел за добивање на Солун, што за Македонија би било од голема важност. По ова набаци прашање дека во Грција постоеле американски воени бази, т.с ракетни бази, па (Н.Н.) му постави прашање дали мисли дека има и во нашата земја, на што одговори дека има во Винча, ама се држат во голема тајност. Зборувајќи за македонското прашање, рече дека тој веќином копнејал да се соединеме со Пиринска Македонија, велејќи дека народот од новоселскиот терен, веќином желејел за тоа. При оваа дискусија, други моменти кои заслужуваат за одбележување не се изнесоа“.

Цитираниот извадок е дел од личното досие под број 12736 на уставниот судија Трендафил Ивановски, кое се водело под името „Средношколец“. Тоа е содржано во извештајот од 8 февруари 1965 година, од времето кога тој бил ученик во струмичката гимназија „Јане Сандански“.

Слични пасуси може да се сретнат и во извештајот од 5 март истата година, каде што се зборува дека „етничките граници на Македонија се' уште не се точни, но верувам дека во иднина тоа прашање ќе се реши, односно Македонија би останала самостојателна и тек-тогај, таа би била најсреќна и најдобро би се развивала..“. Или во оној од 22 март каде што се наведува дека „Македонија би се ослободила, ако постојат повеќе барања и пишувања, но како што оди тоа е тешко...“

Романтичарскиот занос од младонационалистичките идеи за обединување на Македонија, но и разочарувањето што македонското прашање не е ставено на дневен ред на Четвртиот конгрес на СКМ, многу убаво се гледа во извештајот од 5 април 1965 година.

„Нема никакво фајде од вакви конгреси. На вакви конгреси не се донесуваат никакви ставови и одлуки, туку е важно да имаш вујко поп, за да станеш владика“, се вели во еден дел на споменатиот извештај, во кој е прераскажано наводното кодошење на 16,5 годишниот Ивановски и на она што го зборувале со двајца-тројца другари со кои биле во групата .

Досието на поранешниот прв човек на Уставен суд, Трендафил Ивановски, кој засега е единствената жртва на лустрациониот процес, се состои од записник и мислење. Записникот е од сослушувањето направено во УВР - Струмица составен на 27 март 1964 година и имаа четири странички, додека мислењето е изготвено еден ден подоцна и распослано на една страничка. И двата документа изготвени од струмичкиот инспектор немаат никаков потпис, штембил, ниту архивски број.

Во записникот од сослушувањето се наведуваат генералиите на струмичкиот ученик од трети клас, список на негови роднини и блиски пријатели, како и хронологијата на настани. И тоа од моментот кога почнал да се среќава со своите другари задоени од идејата за обединување на Вардарска и Пиринска Македонија, па се' до апсењето. Инспекторот се интересирал и каква литература читале на кружоците, па регистрирал дека тоа биле „Мајскиот манифест“, „Борба за Пиринска Македонија“, додека „Македонски револуционери“ делумно ја прочитале. Во мислењето или „мнението“,пак, запишал дека ученикот бил „исплашен, бидејќи знаел зошто бил повикан, но искрено ги изнел работите, зашто чувствувал вина“.

Во комплетното досие на Ивановски, кое Комисијата за лустрација го претставува како соработничко, а уставниот судија тврди дека е само лично досие на репресирано лице, се наоѓаат и два предлога - за регистрација и за дерегистрација, 10 извештаи, две признаници, прашалник. Или вкупно 21 документ, од кои првите два се од 1964 година, а останатите 19 од 1965 година. Збунувачки е тоа што постојат само предлози, но не и одлуки за формирање соработнички однос и за дерегистрација, а нема ни никаква изјава потпишана од Ивановски дека прифаќа да биде соработник. Сите десет извештаи се напишани од полицискиот извештај и се непотпишани, а се базираат, наводно, на четири усни кажувања на Ивановски и на шест писмени испратени по пошта. Не постои ниту еден писмен извештај напишан од самиот Ивановски, а тој ја негира и автентичноста на двете признаници, од кои се докажува дека, наводно, примал пари за услугите што ги испорачувал. И покрај тоа што уставниот судија бараше да се спроведе графолошко вештачење на двата потписа, за кои тврди дека ниту еден не е негов, Управниот суд го одби неговото барање. Прашање е колку во веродостојноста на документите содржани во досието ќе се впушти Врховниот суд, за каде што Ивановски подготвува жалба, која планира да ја поднесе утре. (Г.Д.)