Насловна

Го допре ли дното слободното новинарство

Се' поизразена е поларизираноста на медиумите, кои се обвинуваат дека се од овој или од оној табор

Жаклина Ѓоргевиќ


Плукања, навреди, па дури и закани за физичка пресметка меѓу новинари и уредници. Исплива ли на површина поларизираноста на медиумите што меѓусебно се обвинуваат дека се од оној или од овој табор, во услови кога егзистенцијата на дел од нив е доведена во прашање од различни причини. Го допре ��и дното слободното новинарство? Постои ли воопшто слобода на говорот во земјава, на која постојано и' се упатуваат загрижувачки тонови дека е загрозена слободата на изразување? Се изгуби ли вистинското значење на професијата што би требало да биде столб на демократијата во една држава? На оваа тема побаравме мислење од експертите, кои само потврдија дека новинарската фела се' повеќе тоне и се задушува во притисоците што ги трпи.

„Политички и економски притисоци имало и ќе има врз медиумите. За тоа да го видиме не ни се потребни ни ’Фридом хаус‘ ни ЕУ. Прашање е дали и што сакаме да видиме на медиумската сцена во Македонија“, вели комуникологот Климе Бабунски. Според него, она што се случува со медиумите влијае и претставува притисок врз професионалната слобода на медиумите. „Не може само неплаќањето данок, на пример, да биде причина за да се тренираат строгост и дисциплина кон некое трговско и радиодизуфно друштво, а да се премолчуваат прекршувањата на некои други закони, според кои не е дозволено политички лидер да биде сопственик на медиум“, смета Бабунски.

Негово мислење е и дека логиката на штедење не смее да значи напуштање на професионалната автономија, а токму тоа, смета тој, на еден или на друг начин се вградува во дисциплинирањето на медиумите во Македонија.

И странците не ја кријат загриженоста за состојбата со медиумите. Холандската амбасадорка Симоне Филипини во изјава за „Утрински“ нагласува дека во врска со ова прашање „се придружува кон забелешките на Европската комисија во последниот извештај за напредок во полето на информатичкото општество и медиумите, како и согледувањата на организациите ’Новинари без граници‘ и ’Фридом хаус‘“.

Само за потсетување, во последниот извештај на ЕК се вели: „медиумите и натаму се поделени по етничка и по политичка линија, а самоцензурата е широко застапена. Сопственоста на печатените медиуми се' уште не е транспарентна и високо концентрирана. Не постои механизам за саморегулирање за мониторинг на професионалните стандарди што би требало да се поддржат. Заплашувањето на новинарите, кои се соочуваат со политички притисок и закани, е сериозна загриженост“.

„Секако дека постои поделеност на медиумите. Прво, постои партиска поделеност, а потоа и поделеност за улогата на медиумите“, тврди експертот Петар Арсовски. Тој предупредува дека медиумите ја губат својата улога како сервис и стануваат бизнис-алатка во рацете на своите газди, па поради тоа е неопходно итно да се засили улогата на здруженијата и на синдикатите и да се создаде заеднички индустриски комитет со претставници од повеќе професии, кој функционира и во други држави. „Мора да се засили јавниот сервис. Се' додека не се засили јавниот сервис, новинарите наместо да произведуваат информации, ќе произведуваат публика“, смета Арсовски, кој предупредува дека поради бизнис-ориентацијата на медиумите тие ќе стануваат се' „пожолти“.

Билјана Петковска, извршна директорка во Македонскиот институт за медиуми вели дека се неопходни коренити, суштински промени во начинот на кој е поставен и функционира медиумскиот систем во Македонија. „Зарем сите случувања околу медиумите во последниов период не се доволен доказ дека вака не може натаму“, прашува Петковска. Според неа, професионалните стандарди вртоглаво паѓаат, присутно е заплашување на новинарите и автоцензура, а медиумите не функционираат врз принципите на слободната пазарна економија. „Потребна е заедничка акција на новинарите, на регулаторот и на граѓанскиот сектор со која ќе им се спротивставиме на овие лицемерни обиди на политичарите за пазарење со и во име на медиумите, со кое добиваат само политичарите, а губат сите други, особено граѓаните“, вели таа.

И за Ѓунер Исмаил од Форумот за стратегиски истражувања состојбата во медиумскиот простор е очајна.

„На медиумскиот простор постои само еден крупен играч, а тоа е политиката. Оние што годиниве наназад молчешкум ги прибираа народните пари и глумеа дека се сопственици на медиуми, уредници или директори на медиуми се извршители на волјата на политиката“, ни изјави Исмаил, кој тврди дека новинарството никогаш не било подолу отколку што е сега. Тој вели дека се знае кој во моментов е доминантен во политиката и кој располага со реална моќ (пари) за да диригира. (Ж.Ѓ.)