Си велам

Турски синдром

Ерол Ризаов

Станува ли Македонија вечен кандидат за влез во ЕУ

Ја префаќа ли Македонија турскиот синдром на вечен кандидат и повеќедецениски преговарач со Европската унија за рамноправно членство. Влегуваме лека-полека во шестата година на кандидатура само на хартија, а ни трага ни глас, ни какво било навестување за почеток на преговорите со Брисел. Сосема обратно се зголемува притисокот врз Македонија да направи отстапки и да прифати промена на уставното име со географска додавка. И со НАТО работите стојат во место. Факторот време станува пресуден за иднината на Македонија и само тој момент потсетува на турскиот замрсен случај. Се' друго е сосема различно и неспоредливо со Турција.

Република Турција веќе 47 години е т.н. придружен член на Унијата. За рамноправно членство аплицираше пред 24 години. Со официјален кандидатски статус е од 1999 година - рамно 12 години, а веќе седма година е на преговарачка маса со Брисел. Преговорите според некои релевантни процени ќе траат уште најмалку 10 години. Турција е моќна членка на НАТО од 1952 година. Распослана на два континента со излез на четири мориња, Турција со своите 70 милиони жители и стапка на годишен развој од 11 отсто, со своите природни ресурси и геополитичко и стратегиско значење, стратегиски партнер на Америка, е земја со силен економски подем која има повеќе алтернативи. Деновиве премиерот Ердоган и' фрли отворено ракавица на Европа, повикувајќи ја да каже дали ја сака Турција во рамноправно членство или не.„Ако нејќете“, вели Ердоган, „тогаш оставете не' намира и не кажувајте ни што и како треба да правиме“. Турција за 20 години ќе има 100 милиони жители, од кои 65 отсто под 35 години и ќе биде меѓу 15 најразвиени земји во светот. Во европскиот дел на Турција живеат над 20 милиони жители. А, во сама Западна Европа работат и живеат близу 10 милиони Турци, чии компании веќе прават обрт на годишно ниво над 15 милијарди евра. Во Европа, сериозни политички и економски аналитичари во последно време драматично предупредуваат дека Турција повеќе и' треба на Европа отколку обратно. Турција се ослободува од комплексот Брисел. Сега Европа се преиспитува.

Што е со Македонија. За 20 години ниту еден македонски релевантен политичар, ниту еден меѓународен силен фактор или потенцијален стратегиски партнер не излегол ни со најмала сугестија дека Македонија има друга алтернатива освен евроатлантските интеграции. Таква понуда нема ниту од Запад, а ниту од Исток, освен од несериозни и маргинални недефинирани извори и поединци. Напротив, сите укажувања одат во спротивна насока дека Македонија како и целиот Балкан е составен дел на Европа, дека единствениот природен пат на економски и демократски развој на земјата се Европската унија и НАТО. Сите досегашни активности на македонската политика и економија се насочени кон двата светски најмоќни сојуза. Досегашните политички и економски реформи не' донесоа до кандидатски статус. Почнувањето на преговорите за рамноправно членство во ЕУ и во НАТО е условен со ултмативниот став на соседна Грција - нема ЕУ и НАТО без промена на името. Таквата подредена позиција долго можеше да се толерира и да служи за тактизирање, бидејќи Македонија имаше многу незавршени работи што ги условуваше Брисел и без проблемот со името. Но, од пред пет години, кога Македонија требаше да ги почне преговорите, времето станува најпресуден фактор за иднината на граѓаните и за опстанокот на самата држава. Преговорите со Брисел се последен статус пред рамноправно членство. Тие обично во просек траат пет години и даваат огромни можности за развој. Јасно е дека ако преговорите почнеа со кандидатскиот статус, денес Македонија или веќе ќе беше рамноправна членка на ЕУ или ќе беше пред прием. А ќе одбележевме три години од членството во НАТО.

Македонската политичка елита нема рационален одговор пред сопствената и светската јавност што треба да се прави во ваква ситуација. Грчкиот ултиматум повеќе служи за меѓусебна политичка пресметка и за собирање поени за задржување и освојување на власта отколку да се донесат визионерски одлуки. Историјата на проширување на Европската унија и воопшто поновата светска историја укажуваат на потезите што треба да уследат кога нациите и државите се исправени пред вакви тешки и значајни прашања, кои засегаат не само во чувствата, достоинството, националниот идентитет, туку и во натамошниот развој, стабилноста и опстанокот на една држава. Во тој случај, потврдена историска вистина е дека политичкото лидерство е клучниот предуслов за донесување вистинска одлука. Државничко лидерство може да се постигне на повеќе начини во зависност од историските околности и односи на сили. Во случајот со Македонија, со оваа позиција, која ја има надвор и дома, најприфатливо решение е општ консензус, заеднички став, на сите политички партии и лидери, интелектуални и деловни елити, потврдени во парламентот. А зошто да не и на референдум ако власта и опозицијата заеднички го повикаат народот на судбинска одлука со сите неопходни аргументи за иднината на државата. Во тој случај, и резултатот од референдумот ќе биде на ниво на историската одговорност.

Друго поприфатливо решение, како разумна алтернатива, досега не е понудена. Сигурно е дека постојат и други алтернативи, меѓу кои и самостоен развој за што се' погласно се зборува. Но, сите тие паѓаат во вода пред факторот време. Дваесет, триесет години е огромен период во човечкиот живот. Времето е најскапата работа. Тие што не го знаат тоа ја плаќаат највисоката цена. Замислете, ако следниот ноемвриски извештај на Брисел не' врати назад пред кандидатскиот статус. Нешто многу смрди на тоа. Штом претседателот на ЕУ, Ромпуј, во Скопје ни вели дека има уште работа во заштита на човековите права и слободи, дека медиумите се под силен економски и политички притисок, дека судските реформи не се завршени... Тоа Ромпуј го кажа јавно, ама дипломатски, а што му кажа во четири очи само на премиерот Груевски сигурно ќе дознаеме најдоцна до ноември кога ќе го прочитаме извештајот на ЕУ. Најлошо ќе биде ако по ноември не биде виновна само Грција што не ги почнуваме преговорите. Дотогаш не е лошо Груевски да задолжи некого чесно да пресмета колку не' чини што доцниме веќе шеста година со преговорите за влез во ЕУ.