Претходен број

Поводи

АВНОЈ - АСНОМ - 8 Септември

Тодор Атанасовски

Крајно време е да се расчисти: се признава ли асномска Македонија или само се манипулира и се искористува

Деновиве еден работен ден беше искористен како „Ден на дрвото“, а 29 ноември е денот кога треба да се одработи загубениот ден! Тоа и таквото газење по сопствената историја беше повод за оваа моја прошетка во нашата блиска историја. Нема да се впуштам во расправа колку и зошто ваквото однесување кон оваа етапа од историјата на Македонија и македонскиот народ е антиисторија и, се разбира, најдиректно против интересите на македонскиот народ. Ако тој ден не се случеше, немаше да се случи ни АСНОМ 1944 година, а без АСНОМ ќе немаше ниту македонска држава. На ова и вакво антиисториско и антимакедонско однесување ќе му пресуди времето, иднината и идните генерации.

АВНОЈ не е случаен, ниту гола политичка среќа. Се разбира, во АВНОЈ и авнојските одлуки има и совпаѓање на нашите македонски национални интереси со интересите на повеќе други народи и народности во југословенскиот простор во услови на Втората светска војна, посебно што со тие одлуки беше навестена нова Југославија. Битно поинаква од кралската и кардинално поинаква положба на Македонија и на македонскиот народ во таа нова некралска Југославија. Во новата држава што ја навести АВНОЈ, на Македонија и' беше обезбедено место на еден од конституторите на федерацијата, не каков било, туку рамноправен. Од тогаш наваму од нас зависеше како и колку ќе си ги следиме сопствените национални интереси.

Држава не се прави на зелена маса, иако понекогаш така изгледа. Политичка шпекулација е кога се наметнува свест дека преку ноќ и на комфорен начин може да се создаде национална држава. Затоа ни АВНОЈ, ниту авнојските одлуки во полза на Македонија не се ни подарок, ниту гола комбинаторика на итри политичари. Авторот на овие редови не еднаш се расправал дури и со своите соборци, посебно околу заслугите на Ј. Б. Тито во создавањето на македонската национална држава. Во една прилика доживеав жестока критика поради јавно искажаниот став: „Ако ние Македонците не се боревме... ниту свети Тито не ќе ја создадеше македонската национална држава...“. Ј. Б. Тито навистина, не случајно, туку сосема свесно и промислено дејствуваше во насока на создавање и на македонска држава, однапред градејќи го односот на силите во нова Југославија. Меѓутоа, ако ние не се боревме, македонската национална држава немаше да биде создадена, а тогаш ќе беше многу посложено конституирањето на нова Југославија како нужно избалансирана федерација. И, ако се случеше нешто слично, тоа ќе беше на многу пониско државно ниво и статус на Македонија. Клучно прашање беше да не се врати кралската влада и да не се обнови кралството. Тито, како исклучителен стратег и вонсериски политичар, тоа добро го знаеше и затоа непрекинато инсистираше да се бориме, бидејќи нашата борба ги олеснуваше и неговите идеи и проекти. Дури и во завршните операции (Сремски фронт) ние се боревме и се изборивме за Македонија како национална држава.

АВНОЈ 1943 година се случи само две години по првите вооружени востанички збиднувања - по 11-октомвриското пламнување и по значајните вооружени активности во Скопје и Куманово. Две години не се многу време, ама се во воено време кога во мал временски период се случуваат големи нешта. По балканските војни и крвавото парчосување на Македонија меѓу балканските кралства во опкружувањето, нашиот народ се најде окупиран и поробен од тогаш најреакционерните и фашисоидни режими на кралот Александар Караѓорѓевиќ и неговиот Петар Живковиќ; на грчкото кралство и Метаксас, на бугарската Кобуршка камарила и профашистичкиот режим. Дваесет и три години (1918-1941), години под власта и окупацијата на овие режими значеа целосно опустошување на земјата и народот. Македонскиот народ целосно обезличен, а Македонија опустошена и ограбена ја дочека фашистичката агресија, нова историска окупација во која ќе доживее и нови делби и ново подјармување. Во тие услови грст македонски комунисти храбро ја започнаа борбата против фашизмот во рамките на која беше ситуирана и национално-ослободителната кауза без која не беше можно да се осмисли сопствена стратегија. Највисоки стратегиски цели од рангот национално ослободување и сопствена национална држава не можат да се достигнат со туѓа и зајмена стратегија. Такви цели можат да се достигнат само со сопствена стратегија. Признавањето на македонската нација, правото на македонска држава и македонскиот јазик како рамноправен официјален јазик од АВНОЈ е крунска потврда дека НОВ и антифашистичката борба 1941-1945 година, беше и националноослободителна. Не сакам да го оспорувам новиот Ден на македонската државност, 8 Септември 1991 година, меѓутоа тој ден народот, всушност, ги потврди и АВНОЈ и АСНОМ.

За цело време од осамостојувањето на Република Македонија бележиме непримерен однос кон националната држава од страна на македонските политички формации. Понекогаш некои партии одеа дотаму и спротивно на своите мандати, па државата како национален систем ја доведуваа до распад. Наместо да се брани и развива, бескрупулозно се нудеа размени на население, се раздржавуваа делови на територијата, а институциите на државата и нејзиното национална конституција или се партизираа или се маргинализираа. Не можам да се ослободам од чувството дека македонската држава, всушност, е узурпирана и не е на вистински начин призната, внатре во земјата, пред се' од политичките формации кои непрекинато се крстат во македонството и македонизмот. Не ретко се манипулира со електоратот во полза на немакедонски интереси.

Поради ваквиот однос кон сопствената национална држава крајно време е да се расчисти: се признава ли асномска Македонија или само се манипулира и се користи. Прашањето воопшто не е реторичко. Ако не се признава АВНОЈ, поточно авнојското признавање на македонската нација, правото на национална држава и македонскиот јазик како еден од четирите официјални јазици, тогаш не се признава ни асномска Македонија. Ниту една партија не може да биде суптитут на државата. Нам ни АВНОЈ не ни ја подари државата. АВНОЈ го стори најбитното, ни ја призна борбата за национална слобода и правото на сопствена национална држава, која моравме сами и со големи жртви да ја избориме. Нашите политички фромации не ретко се однесуваат како да се работи за две македонски држави: асномска и осмосептемвриска. Немам намера да го омаловажувам 8 Септември, но тој ден македонскиот народ ги потврди и авнојските признавања и илинденската промоција на македонската национална држава. Таа вистина бара поинакво однесување кон државата. Ако правилно се разбереа авнојските признавања и асномска Македонија, ќе избегневме тешки искушенија...

Ова потсетување на блиското (ни) минато, на шеесет и петгодишнината на авнојските признанија на македонската нација, на нашето право на национална држава и на македонскиот јазик не е отповеќе и верувам ќе помине во насока на нашата самопочит. Низ шпекулативните критизирања на нашето комунистичко минато ретко се прави разлика меѓу времето на војната и повоеното време. Повеќе од потребна е критичка анализа како Македонија беше водена по војната во рамките на заедничката држава. Тие искуства би можеле да бидат драгоцени со оглед дека, пак, сакаме да се асоцираме, сега во ЕУ и НАТО. За таква анализа нашиот политички копрус очигледно нема ни капацитет, ни кредибилитет, бидејќи државата, и по толку години од осамостојувањето, е под нивото од критикуваното време. Тоа ќе мора да почне да го прави науката. И за Македонија 29 Ноември е ден на нашата државност. Да си го честитаме и покрај тоа што Владата одлучи да биде работен и надоместување за изгубениот „Ден на дрвото“!