СМЕНИ ГО КАНАЛОТ

Бугарска сиеста

Јасминка Павловска

За потребата на телото и духот за пладневна дремка, најмногу во текот на летото, кога сонцето ја одзема желбата за каква било активност, глобализацијата го има прифатено терминот - сиеста. Иако желбата за летна пладневна дремка потекнува од шпанската традиција, најсилно изразена во земјите на Медитеранот и на Јужна Америка, зборот сиеста има корени во латинскиот јазик, односно во дефиницијата „hora sexta“, што би значело „шестиот час од утрото“.

Таа потреба за сиеста македонските телевизии ја имаат уште од своето создавање, а веројатно наследена од времето на монополското живеење на МРТВ. Сиестата на македонските телевизии започнува со крајот на учебната година околу 10 јуни и трае додека... па додека не заврши. Ако се погоди годината за некое светско или европско фудбалско првенство, тогаш веќе сметаат дека ја наминале програмската норма за цела година, со таква самоувереност како токму тие да ги реализираат преносите. Навистина МТВ летово некако неамбициозно ги истера преносите (или беа снимки) од „Копа Америка“, така што не ја наруши сиестата. За остатокот од ТВ- аудиториумот (обично од женската популација) се откупуваат или се „земаат на пишанка“ неколку ТВ-серии, кои редовно се најавуваат како невидени хитови. Како голем и сериозен ТВ-подвиг се смета преселбата на студиото и екипата покрај некаква (не)истечна вода, каде што се приведуваат на здодевен „мангал муабет“ разни намерници, но и случајни минувачи.

Но, прво УЈП, па бранувањата во Советот за радиодифузија и, на крај, Агенцијата за електронски комуникации не само што ги зацрнија екраните на фреквенцијата на А1 ТВ туку со одлуката за одземање на фреквенцијата на оваа телевизија, ги декомодираа останатите македонски телевизии од навиката за летна програмска сиеста. Дефинитивното згаснувањето на програмата на првата македонска независна телевизија предизвика раздвиженост во програмската креација на останатите телевизии. Таа раздвиженост кај некои се ефектуираште со претурање од „шупливо во празно“ со слоганот „еден час повеќе за летото и за вас“ (Сител), па Вестите и сериите ги поместија за еден час подоцна. Канал 5, на пример, реагираше со преземање на еден од заштитните презентерски лица на згаснатата телевизија, Татјана Стојановска, токму во терминот за Вести на А1, но и со почеток на серијата „Стаклен дом“ од бугарска продукција.

Знајно или незнајно, Канал 5 со серијата „Стаклен дом“ направи преседан и обид за рушење на еден од непишаните табуа во македонскиот ТВ-етер. Се сеќава ли некој некогаш да видел филм или каква било играна програма од бугарско производство на некоја македонска телевизија? Барем во некоја тематска филмска вечер во бош-термин на МРТВ? Тешко дека некој може да се сети! Веројатно никаде не постоела забрана за емитување бугарска играна продукција, но, сепак, со „Стаклен дом“ ми се чини дека првпат во македонскиот етер доаѓа програма на бугарски јазик. За среќа, со титл на македонски јазик, без натсинхронизација. И покрај сите наши предрасуди за бугарската култура, ТВ-продукција и естетика (сосема сигурно и Бугарите имаат предрасуди за нас), „Стаклен дом“ е сосема солидна, сценаристички, актерски и продукциски изработена сапуница, според стандардите на својот жанр. Освен на македонскиот Канал 5, оваа серија ќе се емитува или веќе се прикажува и на некои српски и хрватски телевизии. Со оглед дека досегашната комуникација со бугарската ТВ-продукција се одвивала во манирот на „рововските позиции“ од балканските војни, или барем 1941 година, низ призмата на политичките несогласувања, серијата „Стаклен дом“ доаѓа како некаков телевизиско-културолошки шок. Барем колку да се отвори муабет за бугарска ТВ-сиеста!