МПЦ и ИВЗ пливаат во сива економија

Духовните институции не плаќаат даноци, а државата молчи и им прогледува низ прсти

Катица Чангова
Билјана Јовановска

Верските заедници не ја полнат државната каса онака како што тоа го прават сите даночни обврзници. Македонската православна црква и Исламската верска заедница, како најголеми религиозни институции, се' уште не издаваат фискални сметки за продадени свеќи, кандила, бројаници, календари и други религиозни предмети кои може да се купат во секој нивен објект.

Неоданочени остануваат и поскапите црковни услуги, како што се венчавките, крштавките, погребите, помените, осветувањата на домовите за верски празници, чиј тарифник воопшто не е симболичен. Овие црковни услуги кои за верниците се неизбежни, претставуваат вистинско мало богатство за одредена категорија граѓани, како што се, на пример, за пензионерите, работниците, стечајците... Па така, венчавка која ја прави еден поп се наплатува 3.500 денари, а за крштавките и погребите се издвојуваат по 2.500 денари.

Интересно е што сиот остварен приход црквите еднаш месечно го препраќаат на повисоко ниво. За оваа работа, по правило, се задолжени луѓе од доверба на надредениот духовник. Во касата на Архиепископијата и епархијата во која спаѓа црквата задолжително се слеваат по 15 проценти од остварениот приход (или вкупно 30 отсто), односно парите се вртат во круг и остануваат неоданочени.

Државата е нем набљудувач на ваквата ситуација, а толеранцијата на верските заедници за неплаќање даноци е повеќе од очигледна. И додека на овие институции им се прогледува низ прсти, ригорозно се казнуваат неплаќачите на ваквите обврски. Доволно е да се споменат примери на даночни обврзници (фризери, кројачи, чевлари...), кои ни оддалеку немаат голем промет и не вртат толкави износи пари како духовните институции. Тука математиката е многу проста - потстригувањето, шиењето панталони или ставањето пенчиња на чевлите без малку е бадијала во споредба со црковните ценовници.

Според Законот за ДДВ, верските заедници не се на списокот институции кои се ослободени од плаќање данок, како што се хуманитарните организации. Но, очигледно е дека некој ги остава да работат мирно, незаконски и без никакви последици поради даночната недисциплина.

Најповиканата институција за ставање ред во финансиското работење - Управата за јавни приходи, која функционира во рамките на Министерството за финансии, со години не реагира. Во ресорот Финансии нагласуваат дека сите верски институции мора да бидат дел од финансискиот систем на државата и тука не смее да има различни аршини за никого.

Во штурото објаснување што го добивме, надлежните само го цитираат постојниот закон, ама ниту со еден збор не кажуваат од кои причини се заобиколуваат духовниците.

„Во член 9 од Законот за регистрирање готовински плаќања што ги регулира ослободувањата од обврската за фискализација не е пропишано ослободување од оваа обврска за црквите, верските заедници и за религиозните групи. Управата за јавни приходи, во рамките на своите надлежности за контрола над спроведувањето и примената на одредбите од овој закон и прописите донесени врз основа на овој закон, презема мерки и активности за кои е овластена. Целта на ова е да се обезбеди примена на прописите од областа на регистрирањето на готовинските плаќања и исполнувањето на законската обврска за фискализација од субјектите на кои таа се однесува“. Ова е официјалното објаснување кое нашиот весник го доби од кабинетот на Министерството за финансии за верските заедници и плаќањето даноци.

Во овој владин ресор категорично нагласуваат дека не се подготвува посебен закон за воведување црковен данок.

Но, извори во Министерството за финансии кои сакаа да останат анонимни информираат дека пред две-три години премиерот Никола Груевски иницирал донесување посебен закон за плаќање данок за верските заедници. Била формирана и работна група со задача да подготви пропис токму за оданочувањето на религиозните институции. Меѓутоа, уште во зародиш идејата била осудена на пропаст, тврдат во Министерството. На архиепископот Стефан воопшто не му се бендисала намерата на премиерот и не дал благослов за новиот законски проект. Од Финансии велат дека поглаварот на МПЦ го сфатил ова како директен упад на државата во црковниот финансиски систем, кој функционира според принципи познати само за нив. Така, многу брзо, уште во самиот старт била расформирана комисијата задолжена за изготвување закон за црковен данок.

Свештениците и оџите се пријавени на минимални примања за што плаќаат персонален данок, велат во МПЦ и во ИВЗ. Но, за темата дали плаќаат ДДВ, од верските заедници стигнуваат само нејасни и контроверзни одговори. Јавна тајна е дека религиозните институции влечат големи пари од Буџетот, а не прават ништо за да учествуваат во неговото полнење. Се шпекулира дека само од оставање монети на икони во црквите и од дарови се собираат милионски суми.

Привилегиите за Македонската православна црква и за Исламската верска заедница и натаму остануваат, а одговорните избегнуваат да кажат зошто е тоа така. На тој начин на МПЦ и на ИВЗ им се овозможува неказнето и удобно да пливаат во сивата економија против која државата се бори со сите сили, но прилично селективно. Власта, практично, се откажува од многу пари кои се слеваат на некои други конта. Каде - може само да се претпостави.

Главниот финансиски советник на архиепископот Стефан, проф. Димитар Белчовски (чие име се врзува за аферите со струшките хотели „Изгрев“ и „Бисер“), во изјавата за „Утрински весник“ тврди дека „Црквата се вклопува во финансискиот систем на државата“, ама и дообјаснува дека „кога државата ќе донесе закон, МПЦ ќе го почитува“.

Иако важи за човек кој в глава ги има сите цифри за финансиското работење, за поконкретно објаснување не' упати на портпаролот на Синодот, г. Тимотеј, „зашто тој е задолжен за контакти со УЈП во однос на даноците, фискалните сметки и за се' друго“.

Овој митрополит, пак, не се чувствува повикан да говори за работи поврзани со финансиите, „бидејќи тие се од материјална природа, а Синодот не расправа за нив“. Тој потврди дека контактира со Управата за јавни приходи, меѓутоа, тврди дека „Црквата е ослободена од овие давачки и тие се однесуваат единствено на свештениците кои работат на терен и за црковните продавници кои имаат третман како и сите други“.

Пред две години во медиумите се крена голема врева околу фискализацијата во верските заедници. Уште тогаш беше кажано дека се' уште се разговара за начинот на кој ќе се реализира оваа обврска, а во изнаоѓање на најдоброто решение ќе се имаат предвид искуствата од другите земји. Од УЈП тогаш тврдеа дека „тоа би се направило низ партнерски однос“, но не беа споменати рокови.

Во време на бурните реакции, довчерашниот министер за финансии, Трајко Славески, говорејќи дека законот е јасен, изјави: „И верските заедници имаат некои дополнителни дејности и остваруваат приходи на чиста комерцијална основа, па не е спорно дека еден ден тие делови ќе се фискализираат“.