Насловна

Мислења

За критичарите на левицата

Ивор Мицковски

Ако мислите дека СДСМ треба да се реформира по стапките на ВМРО-ДПМНЕ, тогаш вие само сакате уште една ВМРО-ДПМНЕ. Тоа СДСМ не може, не смее и нема да го направи. Тоа би значело луѓето да одат во двојна опозиција: и против ВМРО-ДПМНЕ и против СДСМ

Постои една автентична проевропска и западна вредност која (селективно) се почитува во Македонија. Тоа е (селективното) право на критика, (селективната) слобода на изразување, (селективното) право на манифестирање различни мислења и ставови. Проблемот или недоследноста во исполнувањето на тие права е што во плуралната историја на нашата земја тие најчесто се насочени кон левицата и кон нејзиното работење.

Денес, таа недоследност е многу лесна за нотирање. Македонија длабоко зацапа во недемократски режим и се претвори во тоталитарно општество, но демократијата, дебатата и плурализмот и понатаму цутат во левичарскиот кампус и меѓу левичарските интелектуалци или политичари. Кај левицата денес постои една дебата, една поделеност, наспроти десничарската медиокритетска монолитност. Кај десницата тоа не можеме да го замислиме, уште помалку да го сретнеме или да го нотираме. Кај нив постои единствено „ноќта на долгите ножеви“ и фрапантното отсуство на слободни стрелци. Тоа воедно покажува дека за левицата ниту постоеле, а ниту некогаш ќе постојат личности кои се трипати пречкртани. За разлика од тоа, добро ни се познати методите на десницата каде сопствените политички основачи или идеолози, ретките непослушници и партнери или паднатите во немилост, се бришат од историјата, јавно се сатанизираат и брутално се казнуваат.

Како и да е, таквата тенденција на поделеност кај левицата, на постоење на различни мислења, гледано од денешен аспект, претставува една демократичност во мало. Тоа е еден огромен апсурд во ситуација кога нашата земја и нашето општество повеќе не можат да се наречат демократски. И тука се поставува првото прашање - дали во Македонија демократијата ќе ја спасуваме со тоа што ќе ја билдаме единствено во левиот фронт? Испаѓа дека тоа што немаме повеќе демократија во државава или што не постои демократија во ВМРО-ДПМНЕ е веќе апсолвирана работа со која не вреди да се занимаваме.

Ова што досега го наведов е во јасна контрадикција со десничарскиот спин или со наметната теза, која многу истакнати и поранешни левичарски политичари ја прегрнаа од лични потреби и интереси, дека во СДСМ не постои демократски дух или дека левицата не знае да прифати критика. Впрочем, самите тие и нивните критики се контрадикторни, затоа што нивните ставови наголемо одекнуваат, се слушаат и честопати истите се поканети да продолжат со излагање на своите критики и во посоодветни форуми и околности. Сепак, до тоа не доаѓа и најчесто се останува на празна и неаргументирана критика, чисто заради критика. Дополнително, морам да нагласам дека во услови на отворена диктатура да се критикува оној што ја нема власта и одговорноста, не е само малициозно или кукавички, туку и создава параноја и оправдано сомневање дека зад тоа се кријат некои други мотиви. Затоа, настрана ретките и добронамерни исклучоци кои постојат, бидејќи се консеквентни и немаат деструктивни цели, најголем дел од критизерите на левицата од левицата би ги поделил на две слични типологии. Едни, кои свесно му помагаат на ВМРО-ДПМНЕ и на Груевски, и вторите кои несвесно му помагаат на ВМРО-ДПМНЕ и на Груевски.

Овие првите ја јаваат тезата, дека СДСМ треба да се демократизира по стапките на ВМРО-ДПМНЕ и следствено да стане како нив, а вторите дека СДСМ треба да се радикализира, да биде поактивен и да го смени својот модел на организирање. Тезата која овие првите така гласно ја застапуваат потсетува на онаа на Манасиевски - ни со Бранко, ни со Груевски, и сите добро знаеме дека таквата позиција е политички лузерска и нереална. Притоа, во својата критика кон СДСМ, сакаат да не убедат дека ВМРО-ДПМНЕ се реформирала, го сменила својот лидершип, направила демократски исчекори. Таа теза е лажна, ниска и тажна! ВМРО-ДПМНЕ имаше еден диктатор, а донесе друг далеку поголем и поитар. Второ, Груевски не направи никакво вистинско политичко-партиско ресетирање. Само си создаде лојален и криминоген клан обединет во злосторството, додека во исто време продуцира армија на апаратчици, млади и некомпетентни послушници и нови патриоти со националистички бекграунд. Груевски единствено создаде еден кримоногено-популистички меланж кој добро го продаде во јавноста, а константата која и понатаму ја карактеризира ДПМНЕ, е тоа е дека таа остана една крајно затворена, ултраконзервативна, деструктивна и авторитативна организација. Во кратки зборови, тоа што и секогаш била – идеен концлогор! Оттука, еве ја и пораката до првите: ако мислите дека СДСМ треба да се реформира по стапките на ВМРО-ДПМНЕ, тогаш вие само сакате уште еден ВМРО-ДПМНЕ. Тоа СДСМ не може, не смее и нема да го направи. Тоа би значело луѓето да одат во двојна опозиција: и против ВМРО-ДПМНЕ и против СДСМ.

За втората група на критизери би искористил уште еден вовед. Факт е дека постојат огромен број на играчи кои се чувствуваат фрустрирано или тргнати на страна. СДСМ секогаш била изложена на такви критики. Впрочем, СДСМ не може да се замисли без критички однос кон нејзе и критика кон самата себе. Критики насочени кон неа и критика која самата ја создава. И околу тоа не треба да се прават драми. Тоа е во традицијата на СДСМ. Би било бесмислено во или околу СДСМ да владее едноумие. Воедно, реалноста говори дека левицата ги загуби последните избори, дека тоа создава резигнација, дека тоа самото по себе заслужува одредена критика, и сето тоа е легитимно. За партија како СДСМ не постојат табу теми, па дури и да постојат, тие треба да се отвораат. Меѓутоа, постои и нешто што се нарекува недоследност кај оние кои ја критикуваат левицата, а притоа се доволно мудри да се чуваат од власта. Многумина од оние кои критикуваат се уште се далеку од целосна посветеност кон заедничката кауза, патат од етикети или одбиваат да ја искористат подадената рака и бегаат од соработка. Тоа се вика двоен аршин. Но, затоа се многу гласни кога треба да го изложат својот потсмев, своето недефинирано барање за поголема активност или своите идеи за радикализација по секоја цена. Најчесто мислат дека критикувањето на власта е работа само по себе, фиксна окупација која ти дозволува да плукаш на се што мислиш дека потфрла зад твоите лични напори. Така се однесуваат како политиканти иако не се политичари, па и тие самите забораваат дека една партија не е демократски клуб, туку организација која има јасни цели, која се бори за власт, иако власта не треба да биде цел сама по себе. Тие постојано бараат нешто спектакуларно, нешто сензационално во моменти кога најсилно се активираше поданичкиот дух на Македонецот. Најчесто, тој спектакл се сведува на нивната теза - оди си Бранко. Но, како и во случајот со првите, така и оваа теза се покажа како лажна и нереална. Таа не води сметка дека огромен дел од членството на СДСМ е лојална на својот претседател и дека неговото водство дава резултати и во услови на диктатура. Значи, оваа група се залага за една радикализација која би водела кон дополнителни поделби во левицата, притоа априори форсирајќи го ставот дека тие поделби ќе искреираат некаков нов квалитет. Тоа што за мене е пореално е дека креацијата мора да почне со деструкција, а внатрешната деструктивност е ризична во услови на недемократичност. Оттука и самиот експеримент на радикализација по секоја цена може да значи дополнителна фрагментација, а тоа пак да значи крај.

И покрај се, јас ќе останам на ставот дека критиката е секогаш добредојдена, дури и кога ја промашува целта. Но, тоа што сите ние не смееме да го заборавиме е со кого си имаме работа. Би била неверојатна интелектуалната ароганција на таквата постапка. Затоа, постојат неколку опции. Кој сака може да си продолжи лузерски со своите ставови или-или, сите се исти, подобро со никој него со некој, и така да се маргинализираат. Да продолжат да бидат наивни и да не сфаќаат дека одработуваат за Груевски. Да останат на ниво на салонски интелектуалци, да го прегрнат папсаниот дух на одредени интелектуалци или да се резигнираат на ниво на една несреќна свест која критикува се и сешто. Или пак, да се обидат својата критика да ја искористат за зајакнување на левиот блок и да поттикнат позитивни промени.

(Авторот е аналитичар)