Странците дојдоа, локалните херои останаа дома

Странците дојдоа дури од Америка, Груевски и Црвенковски останаа во Скопје

Слободанка Јовановска

Охрид - Семејната фотографија за Рамковниот договор вчера во Охрид, на десетгодишнината од потпишувањето, остана празна. На неа не само што ги немаше Арбен Џафери и Љупчо Георгиевски, туку не најде за потребно да се појави ниту премиерот Никола Груевски, иако до последен момент од необјасниви причини стоеше неговото име со забелешка - дека не е потврдено. Не дојде и оној што потврди дека ќе дојде, лидерот на СДСМ, Бранко Црвенковски. Па, и овој пат испадна дека единствените што ја сфаќаат важноста на договорот се странците и оние што профитираа, партијата на Али Ахмети.

Тоа не остана незабележано од гостите, кои дојдоа од далеку и сфатија дека времето не ги излечило политичките комплекси во Македонија и дека стариот камен на сопнување, правата на Албанците и војната во 2001 година, и натаму остануваат.

Единствениот што се појави во Охрид беше претседателот Ѓорге Иванов, кој ��ако на моменти ги истакнуваше позитивните страни на договорот, главно, испраќаше пораки до албанските политички лидери и до опозицијата, а на моменти како да ги караше. „Не треба да го потенцираме само тоа што сме го добиле. Неоспорно е дека добивме мир и многу други работи. Треба да потсетиме што е тоа што сме го изгубиле. Многу родители ги изгубија своите деца и многу деца ги изгубија своите родители. Некои ги изгубија своите домови, некои своите пријатели, соседи... Некои ги изгубија своите идеали, а други своите идоли.

Некои се' уште ги бараат коските на своите најблиски и имаат право да знаат каде се и што се случи со киднапираните цивили. И јас лично барам одговор“, им се обрати директно Иванов на Али Ахмети и на тие околу него, како порака-реванш за гневот што го предизвика одлуката за амнестија на хашките случаи.

Исто така, тој испрати уште неколку други пораки: дека Охридскиот договор е инструмент за зголемување на меѓуетничката доверба на граѓаните, но дека на албанска страна се отстапува од обврските. Дека нема проблем кога соработуваат граѓаните, туку проблем е несоработката на политичките елити. Дека ако Албанците бараат почитување на нивните права, тогаш да ги почитуваат и правата на другите заедници. Дека договорот не смее да се чита различно кога си на власт и кога си во опозиција и, генерално, различно да се чита, па побара да се направи негово официјално толкување, кое ќе каже кои биле изворно намерите пред десет години и што навистина било договорено.

Тој порача, исто така, дека ниту едно колективно право не треба да ги загрози индивидуалните права за на крај да порача дека по сите постигнувања околу договорот наместо Македонија да е наградена, изгледа дека се' повеќе е казнета.

Олеснувачите отстапија од таа, генерално, негативна реторика. Двете клучни пораки на сите нив беа дека договорот ја спасил Македонија од војна и оти треба да е јасно дека нема територијални решенија за етнички прашања. Најдиректен беше Џејмс Пердју:

„Знам дека Договорот остана контроверзен и оти некои политички лидери се' уште се воздржуваат да го прифатат и денес. А толку многу храбри луѓе заслужуваат респект за него. Тие сторија вистинска работа”, рече тој. Потсетувајќи дека во регионот имаше четири војни за десет години, тој заклучи дека во Македонија ќе се случеше петта.

„Војната изгледаше неизбежна. Ваква каква што ја знаеме сега, Македонија немаше да постои да не успееше мировниот договор“, оцени тој.

Дали тој се' уште е релевантен и соодветен за времето? Пердју одговори: „Во однос на принципите - да. Но, тој не е камен зацементиран засекогаш. Треба да се најде начин да се подобри политичката култура и економската состојба“, одговори тој.

На крај тој испрати две пораки: дека не може да се изначуди како никој во Македонија не сфаќа колку значајно достигнување бил моделот промовиран со Охридскиот договор, не само за нас, туку и за меѓународната заедница. И дека најголема пречка за Македонија е изолацијата предизвикана од блокадата на Грција, за која, според негова оцена, треба агресивен и решителен меѓународен ангажман, како што го правеше тоа Ричард Холбрук во 1995 година.

Филип Рикер, сега како заменик на помошник-државниот секретар на САД во прва посета, побара да не заборавиме дека пред десет години Македонија беше на раб на војна и оти оттогаш е многу постигнато и покрај загрижувачките трендови. Прашањето што треба да си го поставиме, според него, е што сакаме за Македонија натаму, со порака дека не треба да дозволиме „куќата да ни биде поделена внатре“.

Ален Лероа беше горд што и самиот придонел за мирот во земјата и ги наброја сите што во тоа време играле некаква битна улога во случувањата и му помогнале во имплементацијата. Тој ги наброја, исто така, актуелните проблеми во земјата (судството, притисокот врз медиумите...) и побара да останеме оптимисти за иднината. (С.Ј.)