Претходен број

Си велам...

Егејската трагедија и политиката

Ерол Ризаов

Државните и националните интереси не се во битката за власт

Кога ќе се објави дека само еден Македонец, од Република Македонија, поранешен државјанин на Грција, добил двојно, грчко и македонско државјанство и успеал барем симболично да наплати едно евро, или да си врати барем дел од имотот во денешна Грција, ќе мора да му се признае јавно на Никола Груевски дека постапил храбро што како прв македонски премиер јавно го отворил најболното прашање од поблиската историја на Македонија пред посредникот на ОН, Нимиц. Дотогаш ќе сметам дека еуфоричната вест лиферувана од неговиот кабинет е само уште една тажна и несреќна политичка употреба на големата трагедија на македонскиот народ.

Со ова не сакам ни малку да го намалам значењето што Груевски на овој начин, барем на одредено време, стави мевлем на отворената рана која никогаш не е залечена. Колку ќе помогне и до кога ќе трае овој лек за напатените души не знам, но од поодамна длабоко сум убеден дека и покрај постигнатите резултати, признавање од 120 земји на уставното име, не ја водиме мудро битката со Грција, иако и правдата и правото се на наша страна. Мудроста и храброста често не одат заедно. Особено во политиката. Византиската филозофија и византиската политика го одржа илјада години повеќе послабото Источното Римско Царство од посилното Западното токму на доктрината на која имаме право на наследство и ние, а не само Грција. Во спорот со Грција македонските политичари не покажаа византиска умешност.

Ја знам пристојно историјата на македонскиот народ и трагедијата од Граѓанската војна во соседна Грција и судбината на Македонците од Егејскиот дел на Македонија. Тоа го знам не само од студиите, од учебниците, од книгите, од сведоштвата, од фељтоните, филмовите, литературата... За тоа кај нас е напишано навистина многу. Но, и покрај филмските, литерарните дострели и историски факти овој егзодус се' уште е речиси непознат во светот. За разлика од страдањата на другите народи, егејската голгота се' уште останува тајна за светската јавност. За тоа сносат голема одговорност повеќе генерации политичари на Македонија и на Југославија. Трагедијата на Егејците ја знам и од еден друг агол. Од животот. Речиси педесет години живеам во скопска Автокоманда меѓу моите соседи, школски другари, блиски пријатели и другари. Ги знам добро обичаите и ја знам чувствителноста за патилата на овие мои блиски луѓе. Сум бил сведок на драматични средби кои не може да ги долови ни најдобрата литература, новинска репортажа, филм, или фотографии. Треба да се издржи кога децата по триесет, четириесет години, како возрасни луѓе, си ги сретнуваат првпат родителите, кога првпат се гледаат браќа и сестри меѓу себе. Тоа е нешто што остава длабоки траги и во душата и во колективното помнење. Протеруваните од родните огништа, од своите куќи и имоти, прогоните и преселбите, најголемата светска универзална тема, се' уште го чекаат македонскиот нобеловец. Знам дека и нашиот премиер Никола Груевски има корени од Егејска Македонија и дека добро ја знае таа трагедија, знае многу тажни стории на неговите блиски роднини, а и неговото семејство претпоставувам има преживеано тешки денови. Длабоко сум убеден дека неговиот мотив е оправдан и сосема разбирлив да го отвори ова болно прашање пред претставникот на Обединетите нации, Метју Нимиц. Не можеме постојано да се правиме недоветни дека не знаеме што се случувало, дека сме го заборавиле монархофашистичкиот геноцид врз Македонците и дека не ги знаеме грчките шовинистички и националистички злосторства. Меѓутоа, неколку прашања и сомнежи не ми даваат мир да не ги поставам јавно, иако знам дека темата е крајно деликатна.


Егејската трагедија ќе продолжи ако имотите на Македонците во Грција послужат како влог за грчки отстапки околу името на државата

Прво, од средбата со Метју Нимиц ништо друго не разбравме освен дека Груевски храбро го отворил прашањето за имотите и државјанството на нашите Македонци кои потекнуваат од Егејскиот дел на Македонија. Си велам, в ред, можеби чувствителноста на темата како што е името на државата не дозволува пошироко елаборирање и објавување и дека тоа е во интерес на натамошните разговори меѓу Грција и Македонија. Тоа го прифаќам како силен аргумент. Но, дали пак требаше да добие гласност само предлогот на Груевски за имотите и за двојното државјанство. Ме јаде јанѕа уште од времето кога прашањето за името на Македонија доби меѓународни димензии, а тоа е поуката од една латинска поговорка која постојано ме прогонува, ја пишувам и постојано ја вадам од моите текстови, а тоа е: "Хик Родос - хик салта ". Во буквален превод: "Тука е Родос, сега рипни", или "Тука е Родос, покажи што знаеш сега", или во послободен превод "Прво рипни, па речи оп". Така постапија и Словенија, и Бугарија, и Романија кога беа кандидати за ЕУ во врска со големите проблеми што ги имаа со соседите. Сите тие проголтаа по една крастава жаба, што би рекол Зоран Дограмаџиев. Тоа ги чека и Хрватска, и Србија, и Албанија, и Косово, и Турција. ЕУ не прима во членство без да се решат проблемите со соседите веќе членки на ЕУ. Откако стана Македонија кандидат за членка на Европската унија и откако се приближивме само на чекор до членство во НАТО, многу јасно со сета своја жестокост и големина се виде егејското прашање и за помалку упатените во меѓународното право и во меѓународната политика. Тоа го видовме и ние, но многу подобро и порано го видоа и Грците. Тие од тоа имаат патолошки страв. Полноправното членство во евроатлантската алијанса по еден природен пат, потпрен на меѓународното право и закони, ќе значи дека и правото на сопственост, кое никогаш не застарува, ќе мора да се стави на маса меѓу Грција и Македонија. Со други зборови, на сите грчки државјани на кои им е одземен имотот со разни револуционерни закони, па и без закони, на луѓето коишто се протерани од своите огништа, кои се убиени, кои поминаа една од најголемите трагедии по Втората светска војна, чии имоти сега с�� или во туѓа сопственост, предмет на недозволени трговии или, пак, стојат запустени како неми сведоци на еден егзодус, конечно ќе си го најдат сопственикот или неговите законски наследници.

Со отворањето на ова прашање, како што го направи Груевски, на овој начин, без оглед колку и да е во право, сега кога водиме преговори со Европската унија и за членство во НАТО, мислам дека во соседна Грција само ја подигнуваме мобилизацијата на највисок степен што не се бираат средства Македонија да не влезе во ЕУ и во НАТО. Ја мобилизираме целата грчка политичка елита и интелигенција да ја хомогенизираат уште повеќе својата борба на меѓународен план против Македонија.

Сигурен сум дека грчкиот список за отстапки од Македонија е многу подолг од, така да речам, националниот опус, името и идентитетот. На крајот, главните барања на Грците ќе бидат сконцентрирани околу економските интереси, кои ќе имаат пресудно влијание и врз политиката. Грција, покрај жешкото прашање за имотите на протераните граѓани во Граѓанската војна, ќе постави услови, на пример, за режимот на водите, особено на реката Вардар. Силно ќе притискаат за најголемиот македонски слив - Вардар, ако може да издејствуваат малку поголеми отстапки од меѓународните прописи. Водите на Вардар се наш голем адут и богатство. За жал, залудно течат, а шест месеци во годината речиси не стасуваат до Егејско Море. Завршуваат во Солунското Поле. Македонија со децении не може да ја види моќта и значењето на водите на Вардар, поточно на целиот македонски слив, кој без задршка оди во Грција. Планетарна будалаштина. Да удриме само еден камен-темелник за брана на Вардар, ќе ги чуеме викотниците од Грција.

Грците ќе бараат гаранции и за меѓународните патишта и сите други комуникации, а потоа ќе следува, претпоставувам, голема грчка наезда на купување земјиште и се' што е вредно во Македонија. Тоа и не мора да биде така лошо ако не е дел од една многу поодамна смислена државна стратегија со големи недобронамерни политички мотиви. Кога доаѓа приватен капитал е едно, а кога влегува државен капитал од соседна Грција, не само со економски мотиви, е сосема друго прашање. Ако Грците во Македонија веќе ги поседуваат единствената рафинерија под Сава и Дунав, најголемите банки и најпрофитабилните компании, дел од големите современи комуникациски мрежи, тогаш, дали можете да замислите што може да се случи ако Грција преку странските инвестициони фондови се одлучи да купи акции во вредност од две-три милијарди долари на Македонската берза. Неколку милијарди долари државен грчки капитал вложени на Македонската берза ќе значат пресудно економско и политичко влијание врз сите артерии на животот во Македонија. Тоа се многу помалку пари отколку што Грција ја плати француската поддршка со купување воени авиони.

Не сакам ни да помислам дека имотите на Македонците од Егејска Македонија и македонските води можат да послужат за влог за некакви грчки отстапки, тогаш тоа може да се нарече и ново жртвување и на Македонија, што е полошо од каква било додавка или придавка на државното име. Ова се стратегиските теми за кои треба да работат и да размислуваат не само Владата и премиерот Груевски туку и опозицијата и многу други луѓе и институции во Македонија. Таму се државните интереси, а не само во гола битка за власт.

Ако веќе не е доцна.

"Хик Родос - хик салта".