Мислења

За менталното здравје на нацијата?

Ѓорѓи Спасов

Владата најавува комфорни затвори, бројот на самоубиствата и разводите расте, кризата била далеку – една чиста среќа

На самиот почеток од новиот мандат, Владата најави две големи инвестиции. Првата е дека ќе се проширува капацитетот на затворот во Шуто Оризари и ќе има речиси двојно повеќе простор за ставање лица во притвор. Според информациите од Министерството за правда по најновата инвестиција на владата, во затворот Шуто Оризари ќе можат да бидат притворени истовремено наместо досегашните 450, дури 700 лица. Со најновото реновирање на овој затвор ќе се обезбедело во секоја ќелија да има телевизор, ќе биле вградени и нови телефонски говорници, а затворениците ќе добивале посебни картички со чиј чип ќе можеле да вртат на броеви за кои дозвола дал истражниот судија. Од озлогласена установа трвдат од Минстерството за правда И потоа нека каже некој дека власта во Македонија не се грижи за опозицијата. Ме чуди само зошто оваа Влада веќе не го смени името на затворот познат како „Шутка“. Така се вика населбата на Ромите и не е фер кога некој ќе каже одам во Шутка, да не знаеш дали оди кај синот на Амди Бајрам на гости или оди во затвор. На еден ваков затвор му одговара името „Преродба“. Тоа име асоцира на она што нашиот систем сака да го постигне кај луѓето со затворските казни. Всушност, нафтените печки што ги произведуваа затворениците во Идризово до неодамна беа познати под името „Препород“ (Преродба) а исто име имаше и весникот што го издаваа затворениците во кои објавуваа свои стихови за значењето на слободата. Промената на името би имала своја предност. Така, на пример, ако некој биде осуден на 20 години затвор, судијата може да соопшти дека е осуден на „преродба во 20 чекори“, а наместо поимот затвореници, власта во иднина ќе може слободно да го користи зборот „преродбеници“. Само погребалното претпријатие од Скопје ќе има и натаму поубаво име од затворот. Тоа се вика „Нов живот“.

Втората голема инвестиција што ја најави Владата ќе биде во здравството. Ќе се реновира болницата за душевни болести во Бардовци. Во неа ќе биле инвестирани 13 милини евра. Ќе се размисли и за проширување на капацитетот, бидејќи како што информираат од Владата, од 450 места со кои располага болницата, постојано се пополнети над 430. Со проширувањето на капацитетот, ова изгледа како добра идеја. Според податоци објавено од Фондот за здравство, во 2008. година граѓаните на Македонија имале потреба од 500 илјади (или половина милион) рецепти за подигнување лекови што се нарекуваат антидепресиви, односно „лексилиуми“, „дијазепами“, „валиуми“ и сл. Истовремено, таа година на граѓаните им биле препишани еден милион и триста илјади рецепти за подигнување лекови за лекување на централниот нервен систем. Веројатно, како резултат на преродбата, односно само две години подоцна, во 2010 година, според истите податоци од Фондот, потрошувачката на антидепресиви во Македонија била зголемена за 50%, односно биле издадени околу 800 илјади рецепти. Бројот на потребните рецепти за лекување на централниот нервен систем на граѓаните од еден милион и триста илјади во 2008 година бил зголемен на два милиони и триста или речиси за 100 отсто. Со други зборови, народот или е побудален или е под терапија да не побудали. Но, и кај оваа институција имаме проблем со името. Зошто селото Бардовци да биде идентификувано со лудница. Може, на пример, во духот на патриотизмот на Владата по оваа голема инвестиција, болницата за душевни болести да го добие името „Македонија“. И тоа за инает на Грците. И кога некој ќе каже дека бил во Македонија или оди во Македонија, се' ќе ти биде јасно. А на Грците ќе можеме да им викаме: „Вие сте за во Македонија“.

Некои луѓе во Македонија нервозата ја изразуваат на чуден начин. Тие се разведуваат. Според податоците од Државниот завод за статистика, бројот на разводите во Македонија во 2010 година бил зголемен за 33,6% во однос на 2009 година. Наспроти кампањата на Владата за трето дете, за забрана на абортусот и рекламите за вредноста на семејството, лани се развеле 1.720 брачни парови, а бројот на склучените бракови бил намален за 5,1%. Според експертите, ,,партнерите што се разведуваат како никогаш досега се агресивни, а голем број од партнерите се дури и за психијатар“.

Според евиденцијата на Клиниката за кардиологија во Скопје, бројот на инфарктите во овој период, исто така, бил двојно поголем споредено со истиот период од лани и одговара на двојно зголемниот број блокирани кредитни картички на граѓаните поради нивната презадолженост.

Медиумите блиски до власта информираат дека „светската криза е далеку од Македонија“, Грција и Америка се задолжени до гуша, Англија се распаѓа, но нас мува не не' лази. Секој ден во секој поглед се' повеќе и повеќе напредуваме, што се гледа во големата изборна поддршка за власта.

Според податоците од Државниот завод за статистика, оваа година некои луѓе немале среќа повторно да гласаат за власта. Тие уште пред последните избори извршиле самоубиство. Според тие податоци, само до крајот на јуни во Македонија 77 лица извршиле самоуобиство, а во изминатите пет години, според истите извори, бројот на самоубиствата во Македонија изнесува околу 600 лица.

Анализата на оние што решиле да си го одземат животот и да не дочекаат Македонија да влезе во НАТО и во ЕУ покажува дека меѓу нив доминираат повеќе мажи во поодминати години од животот. Психијатрите посочуваат дека се работи за луѓе кои обично останале без работа, без приход, без достоинство и едноставно без желба за живот. Тие како некогашните херои избираат „ужасен крај наместо ужас без крај“. А општествата со толку голем процент на самоубиства Ерих Фром во своето дело „Здраво општество“ ги нарекува општества со нарушено ментално здравје.

Некои луѓе од таквите општетства се обидуваат да побегнат во друга земја и таму да си ја побараат среќата. Но, денес во Македонија, којa со години важела како земја на печалбари, и тоа не е едноставно.

Нашата полиција по поплаките од некои земји за зголемениот број лица кои од Македонија барале азил реагираше многу ефикасно. Таа само во првите шест месеци од оваа годин, на 850 граѓани, кои биле сомнителни дека при излегувањето од Македонија немаат намера да се вратат, им изрекла казна „забрана за напуштање на земјата“. Тоа е еден вид домашен притвор. Со тоа Македонија како кандидат за член на ЕУ и по 20 години независност, за голем број свои граѓани станува „земја зад железната завеса“.

Сепак, не се сите без шанса да добијат можност за вработување во странство. Еве, на пример, Македонците кои учествуваа минатата година во спасувањето на бугарските туристи кога потона бродот „Илинден“. Тие горди Македонци за награда од бугарската држава го добија она што најмногу го посакувале - бугарско државјанство и можност ако заминат на работа во странство да не бидат веднаш депртирани назад. До минатата година и САД организираа лотарија за зелена карта, па некои што имаа среќа добиваа на лотарија можност како и нивните татковци и дедовци да ја напуштат својата богата татковина засекогаш. Бидејќи таа можност од годинава веќе не постои, на заинтерсираните им останува да дежураат покрај брегот на Охридското Езеро и ако спасат некој странец што се дави, а тој да ти биде од земја на ЕУ неговата држава да ги награди со право на азил.

Во меѓувреме, нека ги гледаат прекрасните спотови на националната телевизија за Македонија како земја на вредни работници, среќни луѓе и добри домаќини. И нека не ја критикуваат Владата. Може лесно да се открие дека биле кодоши, дека направиле некој криминал или почнале некоја дивоградба.

(Авторот е универзитетски професор)