ЕВРОПА - БАЛКАН

Врзани раце

Иван Торов

Официјалната српска политика има проблеми: како да и' објасни на јавноста зошто оружјето, кое го подготвуваше таа за другите, е свртено против неа

БЕЛГРАД - Неколку дена по првиот шок поради, како што овде се' почесто официјално се зборува, за пристрасното и политички обоено советодавно мислење на Меѓународниот суд на правдата (МСП) за Косово, српската официјална политика има голем проблем: како рационално и убедливо да му објасни, пред се', на домашното јавно мислење, зошто оружјето, кое таа го подготвуваше за другите, се сврте против неа. За волја на вистината, српскиот државен врв тоа и не се обидува, барем не во официјалните реакции и коментари, туку по логиката „нема врска, одиме натаму“ (забелешка на Владимир Глигоров), настојува да ја замагли новосоздадената ситуација и го релативизира, по многумина, несомнениот крах на сопствената надворешна политика. Курс кој на Србија, барем кога станува збор за Косово и за евроинтеграциите, и' ги врза рацете.

Отфрлајќи каков било облик на одговорност за (уште едно) стратегиско промашување во процената и можните потези, државното раководство во Белград не отстапува од вообичаениот манир на главнината на српската политика (и владејачка) елита, бранејќи ги националните и државните интереси на начин кој, речиси по правило, дополнително и' ја влошува позицијата, всушност, да манифестира дека претерано не се оддалечила од авантуристичкиот надворешно-политички стил на Милошевиќ, како што истакнува професорот по меѓународно право, д-р Воин Димитриевиќ. Значи, по таа матрица, изгубена е (по вина на другите, пред се') само една битка, следуваат нови, кои Србија, за волја на вистината, во радикално променет амбиент по Хаг, уште потешко може да ги добие, а многу лесно да ги изгуби. Сега сите карти се фрлаат на септемвриското заседание на Генералното собрание на ОН, усвојување резолуција со која би се принудиле косовските Албанци да седнат на преговарачка маса и со Србија да побараат формула за новиот статус на Косово. Се игнорираат пораките дека од тоа нема да има ништо, па преговорите, всушност, се можни, но за техничките прашања на релација Косово - Србија се премолчува дека Косово во Хаг се здоби со голема и, според многумина, недостижна предност. Пропагандната матрица на белградските власти затоа се насочува на форсирање на тезата дека советодавното мислење на МСП за Косово ќе ги поттикне сите сепаратистички движења во светот (а ги има околу 80) да кренат глава и да тргнат по примерот на Приштина.

Шефот на српската дипломатија, Вук Јеремиќ, покрај Борис Тадиќ, главниот креатор на најновиот неуспех на српската надворешна политика, чија оставка (или смена) се' позачестено се бара и во домашните и во странските кругови, сепак, не се предава: тој не гледа дека Белград во нешто погрешил, освен можеби во верувањето дека Хашкиот суд ќе биде коректен. Но, затоа непогрешливо открива дека МСП ја „отвори Пандорината кутија“, бидејќи „ја зголемува опасноста од сепаратистички движења и во други делови во светот“. Според него, светот ќе се спаси од таа несреќа, односно Пандорината кутија ќе биде благовремена затворена, ако во септември Генералното собрание на О�� изгласа резолуција и почне новата рунда на српско-албански преговори. Бидејќи ова негово инсистирање експертите го оценуваат како прилично поедноставено толкување на реалната опасност од разгорувањето сепаратизам од косовски тип, а тоа, повторно, со чуден сплет околности, коинцидира со експресно пристигнатите пораки од Бања Лука и од северниот дел на Косовска Митровица, дилема за тоа што на Србија и' е помило - грижата за судбината на светот или, пак, обид да се закамуфлира сопствената вина за погрешните потези - ќе биде предмет на тукушто почнатите жестоки дебати во самата Србија. Изјавата на Милорад Додик дека, во погоден момент, и Република Српска би можела да тргне по примерот на косовските Албанци, како и барањето на екстремните националисти од Митровица (собрани околу партијата на Воислав Шешељ, Томислав Николиќ и Воислав Коштуница), северот на Косово веднаш да прогласи отцепување од Приштина, како да се насочени, пред се', на тоа да се зајакне „аргументацијата“ на Белград и, пред повторното префрлање на проблемот на Косово од правен (МСП) на политички (ГС на ОН) терен, се испрати порака дека и ние Србите имаме коњ за трка.

Дека со стратегијата за повлекување потези, со кои, всушност, се купува време, а позицијата на Србија не се подобрува, се продолжува и покрај евидентните неуспеси, сведочи и најновиот, за многумина домашни аналитичари, необјасниви маневри на српскиот државен врв. Собранието на Србија итно свика седница со парламентарното мнозинство на владејачката коалиција да се верификува ставот на власта дека Хашкиот суд не ја легализираше косовската независност и да се маргинализира значењето на одлуката на МСП. Барем во очите на домашната јавност. Ако тоа е, колку-толку, логичен обид на власта да се избегне преиспитувањето на одговорноста за крахот на својата надворешна политика, некои политички аналитичари не можат рационално да разјаснат зошто Белград го ескивираше контактот со официјалните лица во Брисел токму пред почнатиот самит на министри на ЕУ и неговата понуда заедно да напишат текст за резолуција за Генералното собрание на ОН. Тоа е, секако, уште еден гаф на српската надворешна политика, би се рекло, непромислена реакција на ставот од Хаг, што со други зборови - доколку не се прифатат „препораките“ на ЕУ дека Косово и Србија мора да најдат модел за заемна комуникација и регулирање на бројните прашања во нивните односи - може да значи дека и самата Србија полека, но сигурно се откажува од евроинтеграциите.