Претходен број

Европа - Балкан

Иван Торов

Србија е длабоко разочарана што на Русија и' послужи како монета за поткусурување и полигон за одмерување на силите со Западот

БЕЛГРАД - Одлуката на Русија по кратката војна со Грузија да ја признае независноста на двата региона Јужна Осетија и Абхазија, во српските политички (владејачки) кругови предизвика вистински шок. Секако, непријатен, бидејќи со указот на претседателот Медведев практично им е одземен досегашниот најсилен адут во оспорувањето на независноста на Косово. Без разлика колку официјалните претставници од Москва се трудат да го смират Борис Тадиќ дека во руската поддршка за Србија, ниту по кавкаската авантура, ништо не се променило.

А дека и не е баш така, сега веќе и врапчињата знаат. Со тоа што „со прекројување на границите ги одбрани своите интереси“ во Црноморскиот регион, најпрво со вооружена интервенција во длабочина на грузиската територија, а потоа и со акт за признавање на независноста Русија (во очите на Белград) ги погази сопствените принципи на кои почиваше нејзиниот однос спрема Косово. Пораката до Европската унија и САД дека „вам Косово ви беше посебен случај, нам тоа ни се Јужна Осетија и Абхазија“, Русија стави до знаење дека во светската политика повеќе не може да биде спореден играч. Што значи, со други зборови, дека нејзините интереси (империјално-територијални или поинакви, сеедно) се поважни од меѓународното право на чиешто почитување толку здушно се повикуваше. Сето она што по повод Косово можеше да се слушне во изминативе месеци од Белград и од Вашингтон, а што на руското уво воопшто не му годеше, сега како „аргументација која го оправдува направеното“, излегува од устата на највисоките руски државници. Рускиот настап притоа е толку тврд, исклучителен и арогантен што не остава никаков сомнеж дека Србија и Грузија, односно Косово, Јужна Осетија и Абхазија се идеална платформа за нејзино враќање на светската сцена како голема сила. Со сите реперкусии што произлегуваат од тоа: интензивирање на конфронтацијата со Запад, крајно рискантно, дури и уценувачко (закани со прекин на испораката на нафта и гас) спротивставување на планираното ширење на НАТО до самата јужна граница на Русија, (Грузија и Украина) и поставувањето на ракетниот штит, ја обновува психозата на студената војна, или како што некои го нарекуваат „студениот мир“ во односите со Запад.

Изненадениот државен врв на Србија, на искушенијата и одлуките од Москва реагираше многу внимателно со соопштение за „загриженоста од развојот на настаните на Кавказот“ и уверувањето дека Србија, и покрај се', „останува приврзана кон ставот за почитување на меѓународното право, односно територијалниот интегритет на секоја суверена држава“. Сепак, таа изјава не можеше да го скрие големото разочарување на Белград од промената на рускиот став и сознанието дека Србија и Грузија на Русија и' послужија како монета за поткусурување и полигон за одмерување на силите со западниот свет. Во таков „светски судир“, малите држави секогаш го извлекуваат подебелиот крај, стануваат лесен плен на заткулисните игри на големите. Во тој контекст, Србија фактички ги има сите причини за сериозна загриженост најпрво затоа што Русија, по којзнае кој пат во историјата ја изневери, можеби дури и злоупотреби, потоа да стравува дека „големиот брат“ ќе ја испорача сметката за досегашната поддршка во форма на барање и Белград да ја следи Москва, односно да ги признае Јужна Осетија и Абхазија за на крај да стравува од можна завршница и самата Русија, мотивирана од „новите принципи“ - да ја признае независноста на Косово. Со самото тоа што двоецот Путин - Медведев во признавањето на „сувереноста“ на двата, по големина на населението маргинални, а сепак стратегиски многу важни црноморски региони, буквално ја примени истата формула што Запад ја „афирмираше“ со признавањето на Косово.

Српската националистичка опозиција, пред сите радикалите на Шешељ и народњаци на Коштуница, настојуваат да ја капитализира оваа ненадејна можност, обвинувајќи ги демократите на Тадиќ дека со „попустливата и предавничка“ политика, односно со „проевропскиот“ и „проамериканскиот“ курс ја прокоцкаа руската поддршка. Тие бараат Србија без двоумење да и' се придружи на Русија во признавањето на Јужна Осетија и Абхазија. Всушност, се оди на инсценирање отворен судир меѓу Белград и Москва, со тоа што Тадиќ, ако ги послуша советите да дигне раце од непродуктивната руска поддршка и се сврти кон Европската унија како единствен излез на Србија од долготрајната криза, би бил на чистина каде што би морал јасно да се одреди кон кое царство би се приклонил - Русија или ЕУ (САД).

Дека во српско-руските односи нешто не чини во последниве неколку дена, најдобра илустрација е одолжувањето на Белград да ја ратификува државната спогодба со Русија за изградба на гасоводот „Јужен тек“ и продажбата на Нафтената индустрија на Србија (НИС). Од дипломатските кругови се слуша дека руските лобисти се растрчани на сите страни за да ја убедат владата на Мирко Цветковиќ дека енергетската спогодба со Москва нема алтернатива. Имено, Русите се „загрижени“ дека Србија би се откажала од аранжманот, доколку Москва продолжи да ја уценува околу цената на НИС. Оној момент кога српската влада ја ангажираше угледната куќа „Дилој и Туш“ да ја процени вредноста на НИС, а особено деновиве кога во јавноста „протече“ дека НИС вреди 2,5 милијарди евра, а не 400 милиони колку што нуди „Гаспром“, рускиот амбасадор во Белград, Конузин, покрај дипломатските обичаи го предупреди домаќинот да „не си игра со оган“. Односно, без какво и да е одложување и дополнителни преговори и измени, ја ратификува гасната спогодба. Во спротивно, Србија би била „исфрлена“ од трасата на идниот гасовод „Јужен тек“.

Од тие причини српската опозиција се надева дека дополнителното затегнување на јажето со Русија, која и самата си го бара и го поттикнува, ќе биде единствената можност власта во Белград да биде соборена и пред да почне да владее. Веќе денес во Собранието на Србија, по едномесечна пауза, се очекува рововска битка во која малцинството со апсолутна опструкција и деструкција го блокира мнозинството, спречувајќи го да ја ратификува Спогодбата за стабилизација и асоцијација со ЕУ.