Дијаспората стана дел од изборите

Организацијата на изборите во странство е тест за капацитетите на државата

Катица Чангова

Дијаспората од вчера и законски стана дел од изборниот процес во Македонија. Ова значи дека на првите наредни редовни или вонредни претседателски или парламентарни избори, сите македонски државјани на привремена работа или престој во странство ќе можат да го остварат ова демократско право.

Основен услов иселениците да избираат претседател и пратеници е да бидат запишани во Избирачкиот список и навреме да се пријават во македонските амбасади за гласање.

Тоа дека ветувањето на владејачката гарнитура за учество на иселениците на изборите станува реалност се пофали и премиерот Никола Груевски при минатонеделната посета на Канада. „Се остварува демократското право на македонските иселеници да избираат претседател и свои претставници во Собранието и непосредно да ги пренесуваат своите ставови и предлози, со цел да јакне исконската врска со матичната земја и нејзината грижа за нив, како и нивниот придонес за нејзиниот развој“. Ова се вели во вчерашното соопштение на Министерството за правда, кое ја информира јавноста дека дијаспората се стекна со правото да избира претседател на Македонија и тројца пратеници.

Што е суштината на измените на Изборниот законик кои стапија во сила во ноември минатата година. Извесно е дека иселениците во 2012 година, кога треба да се одржат редовни парламентарни избори, а можеби и порано, ќе добие тројца свои претставници во законодавниот дом. Или парламентот од сегашните 120 се проширува на 123 седишта. Дијаспората ќе избира пратеници во три изборни единици распоредени на пет континенти, и тоа според пропорционалниот модел.

Првиот пратеник ќе се избира од изборната единица за Европа и за Африка, вториот од онаа за Северна и за Јужна Америка, а третиот од Австралија и од Азија. Мнозинскиот систем за истите гласачки единици во странство е предвиден за избор на шеф на државата, бидејќи тие претставуваат една изборна единица. Познавачи на изборната материја во изминатиот период предупредуваа дека дијаспората може да биде клучна, односно нејзините гласови да бидат решавачки за избор на претседател.

Техничките детали за изборите во странство допрва ќе се прецизираат, најверојатно, со посебни акти, а носечката улога ќе ја има Државната изборна комисија и, секако, Министерството за надворешни работи. Во секој случај, организацијата на изборите во странство, поточно техничкиот дел, што е прилично сложена и комплицирана работа, ќе биде вистински тест за организациските капацитети на државата.

Први септември требаше да биде значаен датум и за Избирачкиот список кој од Министерството за правда требаше да премине кај Државната изборна комисија. Но, на овој план вчера не се случи ништо посебно.

„Официјално предавање на гласачкиот регистар не се случи“, потврдија од ДИ��.

„Нема физичко предавање на избирачкиот список“, возвратија зачудено од Министерството за правда. Од овој ресор, кој до вчера беше одговорен за списокот, тврдат дека сите постапки за ова прашање се почнати и дека се одвиваат според предвидувањата. Во Министерството за правда кажаа дека регистарот е во електронска форма и дека го имале во ДИК. Последното ажурирање на податоците за избирачите се правело за јули годинава, информираат од ресорот Правда.

Со преминување на Избирачкиот список во ДИК, преминуваат и вработените од Министерството за правда кои досега работеле на него, заедно со канцелариите и бироата. Станува збор за 75 лица кои остануваат во подрачните единици, а ќе работат на тефтерот со гласачи.

Најважната работа што треба да се направи со предолгиот список е неговото прочистување. Избирачкиот список е дведецениски проблем, за кој земјава редовно, на сите избори, добива критики од ОБСЕ. За последните избори во него беа запишани рекордни 1.790.000 избирачи, од пописно изброените 2 милиона и 20 илјади жители, или неверојатни 88 отсто. Од тоа произлегува дека малолетни се само 230.000 лица иако, според статистичките податоци, такви се речиси половина милион.

По завршувањето на изборите, странските набљудувачи предупредија на нелогичностите во бројот на лицата запишани на Избирачкиот список, земајќи го предвид вкупниот број жители во државата и наведениот број граѓани со живеалиште во странство. Така, ад хок комитетот на Советот за Европа искажа загриженост за точноста на гласачките листи и препорача ажурирање на овие листи, посебно во периодот кога нема нови избори. ОБСЕ и на Европската унија во секоја изборна година реагираат на непрочистените избирачки списоци што предизвикуваат сомневање и оставаат место за манипулации. За „чистење“ на списоците, од буџетот се одвоени 5 милиони денари.

Методологијата, според препораките на ОБСЕ/ОДИХР, ја одреди Владата уште пред неколку месеци. Виница и Гостивар се одбрани за општини во кои пробно ќе започне практичното прочистување. Со пилот-проектот што го подготви Министерството за правда во соработка со ДИК, МВР, МНР и со Државниот завод за статистика, ќе се чистат избирачките списоци од лицата што починале и ќе се прави комплетна проверка на матичните броеви и на лицата што живеат во странство.

Се' уште не се познати резултатите од пилот-проектот, со цел да се направи споредба - колку промени биле направени и колку фиктивни гласачи фигурирале на списокот на последните локални и претседателски избори. Но, според првичните сознанија на Министерството за правда, оваа разлика била огромна. (К.Ч.)