Моралните вредности ставени на испит

Вкупната состојба во општеството не е розова, но дали станува збор за феномен на општествена деградација?

Светлана Унковска

Што го натерало младиот капетан да застрани во криминалот ограбувајќи банки иако имал перспектива во градењето кариера во Армијата? Зошто тоа го прави човек што по завршена Воена академија и со стекнат чин, кому егзистенцијата не му била загрозена и имал можност да напредува во животот, се впушта во коцкање и потоа во разбојништво?

Ако се има предвид дека само пред неколку месеци двајца гардисти од редовите на АРМ се судрија со законот, од кои едниот осомничен за убиство, а другиот повторно за разбојништво на банки, се наметнува дилема дали како општество полека деградираме на полето на општествените и на моралните вредности. Јасмин Лесковица, еден од обезбедувањето на претседателот Ѓорге Иванов, беше осомничен за убиство, а неговиот колега, гардистот Салихамед Саид, за грабеж на Уни банка.

Експертите се внимателни во дефинирањето на тоа дали ваквите случаи претставуваат феномен што треба да го вклучи алармот дека етичките норми се спуштаат до критично ниво.

Од Генералштабот велат дека ваквите случаи му нанесуваат голема штета на угледот со кој АРМ се здоби во изминативе 18 години, не само на домашен, туку и на меѓународен план. Тие додаваат дека и покрај тоа што работат на подигнувањето на редот и на дисциплината меѓу нив, сепак, не можат да влијаат на тоа како поединците ќе се однесуваат во приватниот живот.

„Капетанот има чисто досие и во АРМ и во полицијата и не може да му најдеме никаква раска во досието. Кои се мотивите за ваквото негово однесување не можам да коментирам, бидејќи за ниеден од нив не знаеме што прави надвор од работното време и што му се случува во приватниот живот. Ова се поединечни случаи што се осудени од страна на сите припадници во Армијата“, вели Мирче Ѓорговски, портпарол на ГШ на АРМ.

Сепак, фактот дека не станува збор за вработен во некоја обична фирма, туку за институција каде што лицата, во согласност со Законот за служба во Армијата, претходно треба да поминат комплетна процедура за проверка на кадрите, не само систематски, туку и психолошки тестови и каде што задолжително се бара уверение за неосудуваност, што подразбира дека тие и во текот на службата треба да бидат под постојан надзор.

„Нема да останеме со скрстени ра��е, командантите во касарните се надлежни за зајакнување на редот и дисциплината. Дефинитивно ќе го зголемиме и надгледувањето на вработените и ќе се разговара со нив, иако и досега се одржуваа состаноци на воените колективи и единици, тоа се редовни мерки што и досега се преземале“, истакнува Ѓорговски.

Според професорот Илија Ацески, постои можност дека станува збор за двојна личност што претпладне е на висока позиција во одредена институција, а попладне се занимава со криминална дејност. Вкупната состојба во општеството не ни е розова, но дали станува збор за феномен на општествена деградација?

„Два-три случаи можат да бидат сигнал дека нешто се случува, но тоа станува феномен кога има многу поголеми размери. Може да се говори дека некои механизми во системот на тие институции попуштиле или едноставно не функционираат и тука треба да се обрне внимание. Генерално, во Македонија постои пад на системот на вредности во општеството што загрижува и кога тие стандарди се спуштени се губат и нормите на однесување во него“, вели професор Ацески. Во голема мера, додава тој, општествените вредности се веќе изгубени во транзицискиот период, кога навреме не сфативме дека со пропаѓањето на тој систем настануваат радикални промени и во самите институции, а правилата што важеа порано се изгубија.

За Емилија Симовска од Институтот за социолошки и политичко-правни истражувања не може да се генерализира дека станува збор за пад на моралните вредности поради тоа што некој западнал во долгови и избрал криминален начин за да се извлече. Таа смета дека не се потребни толку нови форми, туку постојана контрола во одредени периоди, зашто човек може триесет години да работи и три пати да се смени.

„Покрај сите проверки и контроли имало случаи во Армијата и во полицијата, како и во други институции, да има и убијци, и крадци, и силеџии. Треба да се проверуваат дали лицата што стапуваат во такви служби имаат криминални досиеја, но, исто така, не мора да значи дека некој со чисто досие нема да направи ништо понатаму. Сигурно биле на психолошки тестови, но не покажале знаци за нешто, сепак, може да се воведе зајакната контрола ако некој постојано се задолжува во Министерството и некому треба да му биде сигнал дека тука нешто не е в ред“, вели Симовска. (Св.У.)