Фељтон

На патот до АСНОМ (2)

Поразот на бугарските војски

Прифаќање на делегатите во Куманово и нивното испраЌање на слободната териториЈа КозЈак Планина функционираше беспрекорно

Јордан Цеков–Дане

На 29 февруари Третата македонска бригада, Вториот јужноморавски партизански одред (три баталјони), Косовскиот српско-црногорски баталјон и бугарскиот партизански баталјон „Христо Ботев“, во текот на шестчасовна жестока борба кај селото Сејаце на Руен Планина го уништија Вардарскиот четнички корпус, со околу 800 четници. Со уништувањето на корпусот беше создадена слободна територија во големина од 2.000 км2.

Самиот факт што на слободната територија Козјачијата, со военото и политичко раководство на НОБ на Македонија пристигна и Методија Андонов-Ченто со членовите на Иницијативниот одбор за свикување на Првото заседание на АСНОМ, покажува дека слободната територија во Козјачијата беше најпогодна за извршување на историската одлука донесена на Преспанското советување одржано на 2 август 1943 година. Со оваа одлука беше поставено да се формираат баталјони и бригади, редовни единици на македонската војска и да се пристапи кон подготовките за свикување на Првото заседание на АСНОМ.

Во текот на март и на април Иницијативниот одбор презеде конкретни мерки за свикување на Првото заседание на АСНОМ. Во првата половина на април Иницијативниот одбор престојуваше во селото Стајовце близу Трговиште заедно со Главниот штаб на Македонија и со делегатот на Врховниот штаб на НОВЈ и на ЦК на КПЈ. Со оглед на познатиот факт дека Иницијативниот одбор и ЦК на КПМ ја координираше сета работа за свикување на Првото заседание на АСНОМ, на 14 март беше испратено циркуларно писмо до пет обласни комитети, преку народноослободителни одбори да извршат избор на делегати за АСНОМ. Народноослободителни одбори беа задолжени да извршат избор на делегати според предвидениот број, за секоја изборна единица. Притоа, во писмото се нагласува дека делегати можат да бидат луѓе што цврсто стојат на линијата на Народноослободителната борба и кои целосно го прифаќаат Манифестот на Главниот штаб на НОВ и ПО на Македонија.

Престојувајќи во селото Стајовце, Иницијативниот одбор во состав: Методија Андонов-Ченто, Емануел Чучков-Мане и Киро Петрушев донесе одлука преку слободната територија во Јабланица, западно од Лесковац, со авион да отпатуваат за Бари, а потоа со брод да се префрлат на островот Вис, каде што требаше да го извести Јосип Броз Тито и Националниот комитет на Југославија за својата досегашна работа и да изврши консултации за натамошната работа на Иницијативниот одбор. Заедно со делегацијата за островот Вис отпатува и Светозар Вукмановиќ-Темпо, да поднесе извештај за својата партиска работа во Македонија.

На 25 април почна Пролетната офанзива на Петтата бугарска армија со седиште во Скопје против нашите единици во североисточна Македонија и во југоисточна Србија. Во текот на 54-деноноќија, водејќи 32 борби од Кратово до Црна Трава на север и во историскиот марш-маневар на југ за Македонија, нашите баталјони „Христијан Тодоровски-Карпош“, „Јордан Николов“, еден јужноморавски баталјон и Косовскиот српско-црногорски баталјон во составот на „Осоговска група“, под команда на генерал Михајло Апостолски водеа жестоки борби против бугарските баталјони и полкови кај Знеполе, во југозападна Бугарија, на Дукат, Герман, Осогово, Плачковица, Огражден и Беласица до Круша Планина, североисточно од Кукуш во Егејска Македонија и назад на север за Козјачки масив и Петрова Гора, источно од Врање.

На 19 јуни нашите единици ја завршија Пролетната офанзива победоносно и во својата корист, ја зачуваа својата борбена сила. Бугарските баталјони и полкови доживеаја целосен воен и политички неуспех и се вратија во своите гарнизони. Командантот на Петтата бугарска армија поднесе оставка.

По успешно завршената Пролетна офанзива беа создадени сите поволни услови да се свика и да се одржи Првото заседание на АСНОМ. На 22 јули на Козјак Планина се врати делегацијата на Иницијативниот одбор на АСНОМ. Со делегацијата се врати и Светозар Вукмановиќ-Темпо. Избраните делегати, со полномоштва, преку Куманово пристигнуваа во селата на слободната територија во Козјачијата. Користејќи редовни врски, во втората половина на април, преку Куманово, на слободната територија пристигнаа делегатите Киро Глигоров, Лазар Соколов, д-р Димитар Миовски, д-р Кирил Миљовски и други. Во средината на јули, на слободната територија во Козјачијата, пристигна Панко Брашнаров, илинденец и учител од Велес. Оваа значајна задача успешно ја извршија Окружниот комитет на КПМ - Куманово, градскиот народноослободителен одбор и познатите партизански курири Милутин Ѓуровски-Уте, Тоде Саздовски-Мали, Војо Давитковски и Киро Никуљски.

Прифаќањето на делегатите во Куманово и нивното испраќање на слободната територија во Козјак Планина и во Козјачијата, во придружба на партизанските курири, функционираа беспрекорно. Познато е дека ниту еден делегат не падна во рацете на бугарската полиција, иако со поставувањето заседи во текот на ноќта, таа будно ги контролираше сите пристапи источно и јужно од Куманово. До крајот на јули на Козјак Планина пристигнаа и делегатите од југоисточна и од југозападна Македонија, од Прилеп и од Битола. Заедно со делегатите пристигна и Четвртата македонска ударна бригада, со задача да учествува во обезбедувањето на Првото заседание на АСНОМ.

Во сите дадени услови и околности, манастирот „Св. Прохор Пчински“ со древните и новоизградените конаци нудеше најпогодни простории и сместувачки можности за одржување на Првото заседание на АСНОМ, а самата поставеност на манастирот во котлина, оградена со Руен Планина на запад и со Козјак Планина на исток, даваше многу погодни и поволни услови за обезбедување на околните височини и главните п��тни планински правци.

На 30 јули утрото, Третиот баталјон на Третата македонска ударна бригада доби задача да се постави во селото Пелинце со задача да го затвори правецот Пелинце-клисура-манастирот „Св. Прохор Пчински“. За да ја изврши оваа задача баталјонот беше задолжен да испрати зајакнати патроли во насока на селото Акгуња, од каде што се очекуваше да се појави бугарската војска, обезбедувајќи се притоа со зајакнати патроли во насока на селата Карловце и Жегљане, од каде што, исто така, се очекуваа појака бугарска војска и полиција.

(Продолжува)