Претходен број

Зошто „не“ за референдум за името

Бошко Станковски, магистрант по Меѓународно право и меѓународни односи на Универзитетот во Кембриџ

Повод за ова обраќање се идеите што се пропагираа во јавноста околу референдумско одлучување за можниот исход од спорот за името. Целта на овој текст не е да навлегува во дискусии околу тоа какво треба да биде решението туку, едноставно, да се видат можните ефекти ако какво било договорено решение се стави пред граѓаните на референдум.

Од меѓународен аспект, инсистирањето за референдум би го поткопало и усложнило преговарачкиот процес. Грчката страна не би сакала да направи никакви поместувања во своите вкопани позиции. Изговор би било дека сето она што би можело да биде договорено во преговорите, би било поништено на референдум. Тоа би одело со објаснувањето дека доколку тие се согласат за некој аспект од спорните прашања, а потоа истиот пакет не биде прифатен од страна на нашите граѓани, тие (Грците) би направиле чекор напред во своите позиции, додека ние би се вратиле назад кон нашите првобитни ставови уште од почетокот на преговарачкиот процес. Ваквиот грчки став може да се насети од неколку изјави на претставници на грчката влада. За да биде проблемот поголем, тие за ова би имале разбирање од нашите сојузници однадвор. Со оглед на тоа дека претставниците на меѓународната заедница не би оделе гласно против референдумот, како најдемократска форма на одлучување, ние како држава би биле подложени на зголемен притисок и би биле непотребно обвинети дека сме некооперативни. Тоа во краен случај би ја намалило, а не зголемило, нашата преговарачка моќ. За потсетување е дека некои политичари во Грција, исто така, заговараат референдумско изјаснување и кај нив, или на пакетот за името или на нашето евентуално пристапување во НАТО или во ЕУ. Затоа ваквиот референдумски дијалог никогаш не би довел до решение.
Од аспект на меѓународното право, не може да се направи паралела меѓу условување на таков (иден) специфичен меѓународен договор со референдумско одлучување. Референдумите обично се поврзуваат со влегување во меѓународни сојузи и прекројување граници (како, впрочем, што предвидува и нашиот Устав). Во овој случај, не би можеле да се направат споре��би ниту со Швајцарија или Ирска и нејзините релации со ЕУ. Нашата официјална позиција е дека исходот од преговорите не би требало да вклучува промена на Уставот, па оттука и референдум не е потребен.

Сепак, дури и да се потребни некакви корекции во определени сегменти во Уставот, за нас е подобро доколку евентуалниот компромис е прифатен како политичка одлука. Во меѓународните односи досега имало случаи на промена на име на една држава која, за волја на вистината, секогаш одела со самостојна одлука на конкретната држава. Но, и тогаш тоа најчесто не е проследено со референдум. Целта е секогаш да се добие одредена доза флексибилност. За жал, ние сме исправени пред невиден случај кога една држава инсистира на промена на име на друга суверена земја. Ваквиот однос е неприфатлив за секој правник од областа на меѓународното право. Но, во ситуација во каква што се наоѓаме, протуркувањето на одлуката на референдум би ја зацементирала промената. Доколку се прифати решение за каква било определба, дури и за онаа што не засега во нашиот идентитет, мислам дека заклучоците што би можеле да бидат направени од тоа (од различни актери и за различни цели), би биле повеќе негативни за нас отколку позитивни.

Така, тие би ги зајакнале тврдењата на сите оние што тврдат дека нашиот идентитет е лабилен. Доброволна промена на име на референдум, па макар и во каква форма и за каква намена, неизбежно би водела кон ваков заклучок. Значи, самите би се довеле во позиција да си пресудиме. Ваквата констатација многу потешко е да се направи ако тоа е политичка одлука донесена на највисоко ниво.

Исправка: Како автори на писмото во печатеното издание и на Интерне- изданието на 23 мај, по грешка беа наведени Нестор Огинар од САД и Ицо Најдовски од Австралија. Им се извинуваме на автор Бошко Станковски и на читателите за превидот.