Насловна

Мислења

Квазипатриотите во акција

Ивор Мицковски

Груевски го толкува Рамковниот само како меѓупартиски дил, а не како меѓуетничка основа за соживот и заеднички напредок

Во Македонија подолго време владее една теза, која не е ексклузивна, дека СДСМ се обидува залудно и прави грешка кога мисли дека една ултранационалистичка и етноцентристичка партија, каква што е ВМРО-ДПМНЕ, ќе ја победи на полето на патриотизмот. Колку и да е оваа дискусија анахрона, темата кој е патриот, а кој предавник нема уште долго време да заврши во нашата земја.

Интересно е што овие денови владејачката партија, која е креатор на најголемите поделби во македонското општество, бега од дискусијата за патриоти-предавници. Напротив, власта деновиве ни покажа дека суштината или битката околу таа поделба е, всушност, кој е вистински патриот, а кој лажен патриот. Соочена со сопствениот непопуларен потег, по скратена постапка, без дебата и со политички договор во четири очи, да донесе измени во законите за употреба на јазиците и за знамињата, владата и нејзините медиумски мегафони ја исфорсираа тезата дека е недолично за СДСМ да глуми патриотизам или да се однесува квазипатриотски. Ако на ова го додадеме и политичкиот дил меѓу коалициските партнери за затворање на хашките случаи, со што се простуваат злосторства и против цивили, тогаш дополнително можеме да ја разбереме потребата на ВМРО-ДПМНЕ од манипулации и од извртување на реалноста.

Сега, одеднаш, за власта непатриотското однесување се претвори во прагматичен реалполитик, а конструктивноста на опозиција и нејзиното барање за суштинска дебата, во квазипатриотско поентирање. Пред дополнително да навлезам во истакнување на хипокризијата на власта, сакам да појаснам неколку работи. Прво и основно, треба да се избегне извртувањето на проблемот.

Проблемот не е дали СДСМ се обидува да поентира на патриотски теми, туку проблемот за власта и за сите граѓани треба да бидат суштинските и издржаните забелешки на опозицијата. Дури и да се согласиме со тезата дека опозицијата се нафатила со политички макивелијализам или со патриотско поентирање, тогаш токму тоа е потврда дека власта направила некаков кикс на тоа поле што треба и мора да се искористи. Второ, СДСМ нема и не треба да се откаже од својот став дека и таа е носител на патриотски вредности и политики. СДСМ нема и не треба да се помири со манипулацијата дека ВМРО-ДПМНЕ има ексклузивен примат над патриотизмот во Македонија. Тоа нема и не смее никогаш да му се препушти на ВМРО-ДПМНЕ. Но, да го оставиме патриотизмот настрана.

Кои се суштинските проблеми за кои предупреди опозицијата? Прв важен проблем е дали власта ги прекршува законот и Уставот со носење закони што задираат во Рамковниот договор, кои не се предвидени според Уставот и се предмет на една широка интерпретација. Иако не сум правен експерт, сепак, сметам дека власта спроведува ревизија на Рамковниот договор кој има прецизни норми и термини. Со самото тоа власта задира во Уставот. Второ, не може Рамковниот и неговото изобличување да се искористи за донесување суштински закони по брза постапка. Оваа влада имаше двотретинско мнозинство и можеше комотно да го ревидира Уставот нaместо отворено да го крши. Вака, опозицијата е во право кога тврди дека власта донесува закони во шверцерски манир. Трето, овие закони се носат по брза постапка, без јавна дебата и без консултација со другите политички партии што се гаранти на мултиетничкиот карактер на државата. Четврто, можеби, и најтрагично е што овие измени се продукт на еден тесен политички договор. Наместо за овие прашања власта да креира консензус меѓу политичките партии и етничките заедници, таа ревидира клучни норми преку договор во четири очи, поради политички пазарлак. Тоа што треба да не револтира, не се проширените права за Албанците што, всушност, се легитимни, туку фактот дека Рамковниот договор му служи на Груевски за теснопартиски договори и интереси. Секогаш кога Груевски треба да направи политичка или партиска отстапка, тој го жртвува Рамковниот.

Всушност, преку ваквото однесување уште еднаш ни се потврдува односот на Груевски кон Рамковниот и кон мултиетничката реалност на Македонија. За Груевски, Рамковниот и Уставот не се оптималниот круг во кој тој треба да се движи и да ја подобрува мултиетничката реалност, туку се обични инструменти за политичко наддавање и за поткусурување. Груевски спрема Рамковниот и нашата мултиетничност се однесува редукционистички, цинично, како кон некое нужно зло. За него, а тоа го потврдуваат актуелните постапки, Рамковниот е нешто наметнато, нешто за што се прават отстапки или дури се излегува од рамките, тогаш кога е притиснат до ѕид, кога мора да жртвува некоја политичка позиција или функција.

За политичар што обожава да дава изјави за сешто, дали ви текнува кога нашиот премиер го афирмирал Рамковниот договор, а тоа да не биде само некоја ретка пригода или некој инагуративен говор? За нашата мултиетничност, едноставно, тој не сака да зборува. Груевски не сака јавноста да добие чувство дека тој се идентификува со мултиетничноста на Македонија. Тој секогаш гради имиџ на отпор спрема Рамковниот или спрема други албански барања, а, всушност, тој е оној што најмногу ги прифаќа. Погледнете ја неговата циничност. За територијалната организација во 2004 година, Груевски ја радикализираше јавноста со месеци, па дури организираше и референдум. Кога дојде на власт имаше шанса да го смени она што го прогласи за национално предавство, но тој се помири со постојното, го прифати свршениот чин, демек, поради легализмот. Тоа се покажа како еден евтин популизам и како начин за собирање патриотски поени. Или, да се вратиме нешто поназад. Зад протестите на студентите и средношколците во 1997 години стоеше ВМРО-ДПМНЕ, а повод беа законот за Педагошки факултет и т.н. позитивна дискриминација. ВМРО-ДПМНЕ ќе колеше и палеше, повикуваше на национално предавство во 1997 година и тогаш ја покажа сета своја деструктивна моќ, за кога дојде на власт да го отвори Универзитетот на албански јазик во Мала Речица!? Каква хипокризија!

Трет пример за тоа што е квазипатриотизам имавме во 2006 година кога Груевски не го прими ДУИ во власта под изговор дека не сакал да соработува со поранешни терористи. Денес Груевски е човекот, кој не само што соработува, туку и прави отстапки што излегуваат од Уставот и служат за партиски цели, а не за националните интереси и за афирмација на мултиетничкиот карактер на државата. Каков парадокс!

Груевски го толкува Рамковниот само како меѓупартиски дил, не како меѓуетничка основа за соживот и заеднички напредок. Правата на етничките заедници за него се само некаква бирократска квантификација, наметнати задолженија, бројки и букви, а не реалнa афирмација на вредностите, правата и идентитетот на другите етникуми. Тоа го гледаме во сите негови етноцентрични проекти, како што е, на пример, „Скопје 2014“ или црквата на Кале, кои го уриваат реалниот соживот и мултиетничкиот карактер во земјата.

Освен како договор меѓу владејачките елити, ние не гледаме како државата го промовира или го поттикнува мултикултурализмот во Македонија. На ниво на перцепција, тоа не постои. И тоа е уште еден парадокс. За влада што ужива во креирањето перцепции, онаа на Груевски, постојано бега од перцепцијата дека Македонија е мултиетничка и мултикултурна држава.

Мора да се напушти контекстот дека правата на Албанците или на другите етнички заедници се само нешто што се мора, нешто што е обична техника или технологија на постигнување партиски договори. Правата на етничките заедници не се само бројки, квоти или партиски поентирања, туку тие треба да служат за да се афирмира и да се надградува постигнатото. Тоа значи дека повеќе од ширењето на рамката е потребно да се оди во длабочина и тоа искрено и посветено да се спроведува. Нам ни треба повеќе толеранција и солидарност, да се цени и надградува нашиот реален соживот и нашите заеднички вредности и тоа не за сметка на посебните права.

И тука проблем е и хипокризијата на албанските елити, кои се задоволуваат со градењето паралелни светови, кои само придонесуваат за самоизолирањето на двата етникума. Трагично е што граѓаните ја прифаќаат оваа игра на партиски дилови за сметка на реалните права и соживот. Ова се работите за кои треба да дискутираме, а не наводниот квазипатриотизам на опозицијата. А патриотизмот на власта веќе почна да ни излегува од ушите.

(Авторот е аналитичар)