Шведското претседателство не успеа да ја убеди Грција да прифати рок за датумот за преговори со Македонија

Од нашиот дописник
Слободанка Јовановска 

Брисел - Македонија остана со празни раце и во Европската унија откако шведското претседателство не успеа да ја убеди Грција да прифати рок кога треба да се утврди датумот за преговори со Македонија. Епилогот, што премиерот Никола Груевски го оцени како софистицирана варијанта на Букурешт, не е комплетно разочарување, но не е ни охрабрување какво што сакаа и Брисел и Македонија. Од заклучоците, по долги дводневни расправии, отпадна клучната препорака, па место одлуката дека „Советот ќе се наврати на прашањето во март 2010 година со намера да утврди датум за отворање преговори за членство“, остана ставот дека „Советот ќе се наврати на прашањето за време на следното претседателство на ЕУ“. Практично, рокот за носење на одлуката се пролонгира за три или за шест месеци, кога има планирани самити на ЕУ, но посуштинско е дека е избришана обврската на Советот во таа прилика да утврди датум за преговорите. Едноставно кажано, лидерите на ЕУ ќе можат да се навратат на препораката, но не мора и да донесат одлука, па можат да се навраќаат така во бесконечност. Тоа е токму тоа што не го сакаа Карл Билт, Жозе Мануел Баросо и Оли Рен, односно нешто долго чиј крај не може да се предвиди.

На овој епилог му претходеше расправија меѓу министрите, билатерални консултации со Грците и нервозни забелешки, при што неколку земји застанаа зад позицијата на Атина дека треба прво решение, па потоа споменување рок за преговорите или рок за рокот за преговорите. Според грчки извори, нивната позиција ја поддржале Франција, Шпанија, Кипар, Малта, Италија, Романија и, наводно, Словенија, иако од македонски извори се сомневаа околу тоа. Бугарската позиција била ни таму ни ваму, додека Германија и Велика Британија ја поддржале препораката за Македонија.

Грчките претставници ги оценија заклучоците како нивна победа, без оглед на тоа што нивните првични настојувања беа како временски рок да стои „колку што е можно поскоро“, што е опис, а не временска рамка. „Ова може да значи идниот месец, идната година, идниот век...“ реплицирале некои од министрите. „Да, но може да значи и овој месец, на Божик...“ одговорил заменик-министерот Димитри Друцас. „А, кој Божик - овој, идната или другата година...“ била следната реакција на поддржувачите на решението во прилог на Македонија. Неофицијално извори од Европската комисија признаа дека не се среќни со одлуката на Советот, бидејќи тој не ја следеше нивната препорака. Официјално Оли Рен, сепак, тврдеше упорно дека е направен чекор напред и дека заклучокот е охрабрување за поголемо ангажирање да се најде решение за спорот. На директното прашање дали на Советот имаше вето за Македонија, категорично не даде одговор ни Карл Билт, кој неколкупати повтори дека се создадени „услови за добар и конструктивен компромис за неколку месеци“ додека со ЕУ ќе претседава Шпанија.

„Ја сфаќам одлуката на Советот како охрабрување, не како вето. Се' уште нема преговори со ЕУ, но продолжуваат билатералните разговори. Охрабрени сме од атмосферата меѓу двете земји и мое лично верување е дека има услови за конструктивен и добар компромис во релативно кратко време. ЕК препорача преговори и ние ќе се навратиме на ова прашање за време на шпанското претседателствување“, изјави Билт. За да го релативизира поразот, меѓу другото, и личен, Билт тврдеше дека на Балканот е проблем ако од некои решенија едни се премногу среќни, а други несреќни, па најдобро е да се дојде до задоволување на двете страни, т.е. до компромис. Со тоа тој објасни зошто е донесена ваква одлука, кога од неа не се среќни ни Македонија, ни ЕУ, ни Грција.

„Кога имате ситуација една страна да е екстремно среќна, а другата несреќна, тогаш сте во неволја. Ако двете страни еднакво се незадоволни, тогаш веројатно имате добар компромис што може да успее. Ова не доведува до ултимативно задоволство кај страните, но води кон конечно задоволително решение и за едната и за другата страна. Тоа е компромис и тоа е начин што ги води напред Европа и овој дел од Европа“, рече Билт. На прашањето зошто Советот не ја следеше препораката на ЕК и не и' даде преговори на Македонија, Билт немаше друг избор отколку да го повтори колку е сигурен дека ќе видиме важни настани наредните неколку месеци. Еврокомесарот Оли Рен, исто така, отфрли дека станува збор за негов личен пораз. Напротив, рече тој, ова е јасен чекор напред, бидејќи Советот ќе се наврати на препораката повторно, а Македонија и Грција покажаа позитивна политичка волја.

Премиерот Никола Груевски, кој учествуваше на форум во Брисел, не беше изненаден од заклучокот на министрите, бидејќи го најавувале тоа со месеци. „Не сме многу изненадени, иако не сме многу ни среќни. Овој пат тоа е направено на малку пософистициран начин од Букурешт. Можноста да се навратат на препораката следните шест месеци остава некоја надеж дека нешто, сепак, ќе се придвижи. Продолжуваме со реформите, со напорите да ја приближиме земјата до ЕУ, но и да бараме решение за проблемот со името. Но, ако Грција мисли дека тоа може да се постигне со блокади, тоа не е европски однос и минатото покажа дека не е можно“, изјави премиерот. Според него, Грција бара нешта што никој во светот не ги бара од други, па исходот не зависи само од нас.

На критиките во Македонија дека е пропуштена историска шанса, Груевски реплицираше со контранапад дека е пропуштена навистина, но шанса да се обезличиме како нација. „Од наша страна постои подготвеност за компромис. Има коментари дека е пропуштена историска шанса. Да, препораката е историска шанса, но да се обезличиме тотално како народ, да се откажеме од идентитетот и од се' буквално. Таква шанса имало во минатото и ќе има во иднина, и тоа многу често, бидејќи таа ни е на маса секој момент. Од тој аспект, ништо посебно не сме пропуштиле, па се надевам дека во иднина ќе ни се укажат некои шанси и дека во Грција ќе почнат да дуваат некои други ветрови“, рече Груевски. Тој искажа голема благодарност до Билт и до сите други што работеле упорно да дојдат до позитивна одлука за Македонија, но не успеале. „Кога видоа дека Грција има намера да го попречи давањето датум за Македонија или барем датум за датумот, кренаа раце. Едноставно, не можеа да одат против правилата на ЕУ“, изјави тој. Според него, јасно било дека Грција не сакала да се постигне договор и да и' се дозволат на Македонија преговори со ЕУ, паралелно со преговори за името. „Ако ви кажуваат дека сакаат да ги прифатите нивните услови, а не да се постигне компромис, тоа покажува дека не сакаат договор. Тоа ни се случи сега со Грција“, рече Груевски, не исклучувајќи дека, сепак, тоа може да се смени во иднина.

Заклучоците на шефовите на дипломатиите на ЕУ се конечни и за нив нема да се расправа на самитот на лидерите неделава.

Премиерот Груевски, исто така, оцени дека е беспредметна сега средба со грчкиот лидер, иако би ја прифатил ако го покани во Брисел.