Страст за мода со фереџе

На факултетите во Македонија од околу 100 студентки само две-три девојки носат шамија

Миркица Поповиќ

Облеката на муслиманската жена им изгледа на немуслиманите како ѕид кој ги одделува од надворешниот свет. Нo, за муслиманските жени со силни верски убедувања наметката и марамата претставуваат прозорец кон светот, можност да излезат од дома и да се социјализираат. Така е и во Македонија каде трендот на облекување на муслиманките во најголем дел е под влијание на тој од Турција. Генерално, начинот на облекување на муслиманската жена, сепак, зависи од степенот на религиозност, образованието, но во голем број случаи од местото на живеење.

Така, абајата е наметка која покрива од глава до пети. Најчесто се носи во државите на Персискиот Залив, но станува се' попопуларна и меѓу жените во Пакистан.

Традиционалните наметки абаја се црни, меѓутоа во последните години жените се' повеќе стануваат „жртви на модата“, па избираат да носат шарени наметки и на тој начин да изградат свој моден идентитет. Минатата година неколку од најпознатите светски дизајнери, како што се Џон Галијано, Нина Ричи, Каролина Херера, дизајнираа линија на луксузни наметки абаја, кои според дизајнерите ги почитуваа барањата на моделот на традиционални наметки и беа соодветни за носење во Саудиска Арабија.

Најчестото парче облека се марамите хиџаб кои ги покриваат челото, косата и вратот, а во некои од арапските држави се носат и преку лицето како превез. Никаб е превез што ги прекрива главата и лицето и остава да бидат отворени само очите. Традиционалната наметка која ја носат жените во Иран е чадор што ги покрива целосно главата и телото, а е долг до петите. Најстрогото парче облека кое буквално го покрива цело тело е бурката, исто така, позната и како авганистанска бурка. Покриени се целото тело и лицето, а преку очите има мрежичка низ која гледаат жените. Покрај авганистанската, честа е и бурката од Источна Арабија, која ја носат мажените жени во Обединетите Арапски Емирати, Оман, Катар и во јужен Иран. Се разликува од авганистанската бурка во пределот на очите каде што наместо мрежичка, жените имаат маска.

Кај нас, генерално, трендовите во гардеробата на муслиманската жена доаѓаат од Турција. Стилот на облекување се состои најчесто од марама хиџаб, кој ја покрива косата и вратот, поретко и лицето, и наметка за да се покрие телото.

„Најчесто се носат фереџе и марами како во Турција. Исклучоци се жените кои носат црни шамии и марами и бурки, кои сега сакаат таквата навика да ја воспостават кај нас. Нашите вернички носат шамии во пошарени отворени бои, односно наметките и марамите не мора да бидат само во црна или бела боја и може да варираат во должина“, вели скопскиот муфтија Ибрахим Шабани. Посочува дека на тој начин се почитува традицијата да не се гледа косата, додека, пак, наметката или пошироката облека се препорачува за да не се оцртуваат деловите од телото.

Околу тоа дека начинот на облекување во Турција има големо влијание на стилот на облекување на муслиманските жени кај нас се согласува и аналитичарот Исмет Рамадани. Тој истакнува дека турските жени се покриени, но се облекуваат модерно, зачувувајќи ги традицијата и принципите на исламската вера. Според Рамадани, во Македонија некои од жените-муслиманки за свој пример ја земаат сопругата на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, Емине Ердоган, која се облекува елегантно, но во согласност со традицијата.

Бурката, која изгледа како најстрашен начин на затворање, заштитување на жената со облека, како што вели скопскиот муфтија во Македонија, не е задолжителна, но не е ни забранета. „Кај нас бурката не е вообичаена, ние сме поотворени, таков ни е балканскиот менталитет. Работите не се толку строги како што е, на пример, во Саудиска Арабија, каде што со одлука на принцот не е дозволено жените да возат сами, бидејќи на тој начин може да ги провоцираат мажите. Тоа не е верски, туку државен закон. Се работи за менталитет и затоа жените е препорачано да бидат целосно покриени“, вели Шабани. Тој додава дека кај нас во последно време се забележуваат неколку ретки случаи на жени кои носат бурки, но, според него, станува збор за жени кои, најверојатно, живееле подолг период во некои од арапските држави, поради што се навикнати да бидат така покриени. „Она што е значајно е да за зачува принципот и традицијата на покривање на телото за жената да биде заштитена. Начинот на облекување, модните додатоци и боите се менуваат во зависност од регионот на живеење. Не дека оние што не се покриваат не се добри или незаштитени. Но, станува збор за традиција“, вели скопскиот муфтија.

За Исмет Рамадани и превезот преку лице е нешто што треба пополека да замине од нашите простори. „Мислам дека носењето фереџе превез или целосно покривање за нашите простори е веќе неприфатливо. Сепак, ние сме дел од Европа и се стремиме за влез во ЕУ“, истакнува Рамадани. Превезот и класичната облека како што се бурките, кои во некои од арапските држави може да бидат наметнати, според Рамадани, за наши услови или, пак, за жените муслиманки од Европа се престрог начин на облекување.

Тоа дека покривањето на лицето кај нас е минимално се согласува и професорот Хасан Јашари, социолог. „За среќа, кај нас нема покривање на лицето, иако тоа се правело во минатото, пред Втората светска војна, но било укинато со закон во 1954 година. Сега покривањето на лицето е минимално, а и жените се понезависни“, објаснува Јашари.

Сепак, покривањето на телото е религиозна активност и степенот на покривање зависи од посветеноста на верникот. Тој наведува дека нашите верски учења немаат специфична одредба или ограничување за тоа каков вид облека треба да се носи кај нас. Меѓутоа, посочува на еден важен елемент, односно дека за жените од традиционални и порелигиозни семејства шамијата е штит, но и начин да се комуницира отворено со општеството.

„Ако се гледа проблемот филозофски, облеката на муслиманската жена и' дава незавиcност, и' овозможува да излезе од домот, да оди да пазарува, до болница, на училиште, на работа. Покривањето во овој случај е подобра солуција отколку жената да седи дома. За некои од жените кај кои верските убедувања се силни, покривањето овозможува да бидат општествено слободни и активни“, истакнува Јашари.

Иако кај нас, генерално, владее мислењето дека повеќе се покриени девојките и жените од порелигиозни семејства кои се со понизок степен на образование, не е мал бројот на жените и девојките кои самостојно одлучуваат да носат марами иако нивните родители не го практикуваат тоа. Професорот Јашари смета дека не е голем бројот на млади жени кои се покриени. „Од 1991 година има појава на носење шамии во училиштата, но во ретки случаи. На пример, на факултетите во амфитеатри од околу 100 студенти само две-три девојки носат шамија“, истакнува тој.

Меѓутоа, шамијата веќе не претставува комплекс за жените. Според Исмет Рамадани, жените со шамија веќе немаат комплекс при одење во институции или, пак, седење во кафуле со друштво во кое има жени кои не се покриени.

„Се социјализираат и во исто време ги почитуваат традиционалните принципи“, додава тој. Секојдневје се млади девојки кои имаат само марама, но се носат без наметка или широка облека, односно помодерно како и нивните врснички.

За оџата Рамадан Рамадани новите модни трендови, кои вклучуваат само покривање на главата со шамија без покривање на телото со мантија, не се соодветни на исламските прописи. Користењето на бурката во Македонија, според него, не е како во арапските земји, меѓутоа не е невообичаено, бидејќи се носело пред Втората светска војна. „Овој начин на облекување е враќање на автентичен, постар стил. Тој смета дека помладите девојки кои по сопствен избор се одлучуваат да се покријат потекнуваат најчесто од традиционални семејства и ова го сметаат како верска должност. За некои други, пак, одлуката за покривање доаѓа од светските трендови, следењето на програмата на сателитските канали од Турција. За него, сепак, е мал бројот на жени што се покриваат. „Верувам дека е се' уште мал бројот на жени кои традиционално се покриваат. Тоа беше нарушено во 1950-тите години и сегашниот број на покриени жени не е ист како што беше порано“, смета тој.

Меѓутоа, несомнено е дека поради традицијата не мора да не се обрнува внимание на модата. Според некои од арапските водечки модни институти, модната исламска индустрија заработува повеќе од 96 милијарди долари годишно. Скапата облека е секогаш придружена и од скапи модни додатоци, како што се чевли и чанти на „Луи Витон“, „Шанел“ или „Гучи“. Цифрите нема да зачудат никого ако посочиме дека еден пар буркини - замена за костим за капење за муслиманските жени, кои личат на опрема за нуркање, чинат од 100 евра, па нагоре. Затоа не избрзувајте, никогаш не знаете каква страст за мода и живот се крие под муслиманската шамија. (М.П.)