„Туниско сценарио“ на Балканот?

Прелевање на албанската криза во Македонија моментално се смета за неверојатно

Димитар Чулев


„Нема сличност на настаните од 1997-ма, кога Албанија имплодираше поради падот на пирамидалните штедилници, со настаните денес и нема ни веројатност од било каква опасност од прелевање на тамошната криза во Македонија“, тврди Стево Пендаровски, професор на Американскиот колеџ, за актуелните случувања во соседството.

Протестите на 250.000 луѓе на плоштадот Сендер-бег во Тирана, судирите со полицијата и загинувањето на тројца демонстранти ја врати Албанија (и регионот) на насловните страници на светскиот печат. Премиерот Сали Бериша се закани дека “за секое прекршување на законите ќе следи заслужена казна„ и дека „не постои сила на светот која може да ги преземе демократските институции на една членка на алијансата, па и порача на опозицијата да не се обидува да режира „туниско сценарио“ во Албанија. пак на западните земји и ЕУ, преку Кетрин Ештон и Штефан Фуле, побараа воздржување од насилство.

„За да може Албанија да напреду��а на својот европски пат, ги повикуваме албанските политичари да се вклучат во конструктивен политички дијалог за решавање, без било какво понатамошно одложување, на долготрајниот политички ќор-сокак...“ се вели во пораката на Ештон и Фуле.Аналитичари од Американската агенција за политички анализи Стратфор стравуваат дека „немирите во толку длабоко поделеното и клановски засновано албанско општество носат опасност да станат регионален проблем“.

Според Пендаровски таквата прогноза е претерана, барем во однос на Македонија. Во ’97 Македонија беше соочена со бран бегалци и со нелегален увоз на дел од украдените 500.000 парче оружје од албанските касарни кое подоцна се појави во Косово, а дел и во Македонија.

„Битката за албанската кауза во овој момент е во доминантен дел решена со создавањето на втората албанска држава Косово, така што ново прекројување на границите е исклучено, заедно со опасноста од било какво прелевање на кризата“, вели Пендаровски. Тој не верува во „туниско сценарио“ на Балканот бидејки како што вели „политичките мотиви за она што се случува во земјите на Магреб, на Блискиот Исток, настаните во Грција во Италија и сега во Албанија се потполно различни. Се работи за временско совпаѓање“ вели Пендаровски, иако се согласува дека и од таа и од оваа страна на Медитеранот постои социјално незадоволство особено кај младите кои „не живеат онака како што би сакале да живеат„.

Професорот на ФОН, Мерсел Биљали, вели дека не може да се спореди ситуацијата од ’97 со оваа сега. „ Албанија во моментов е внатрешно многу стабилна земја, а ова што се случува е резултат на нервозата на една структура која не може да се види себе во улога на опозиција“, вели Биљали. Тој не стравува ни од можноста за прелевање на политичката криза кон Косово или кон Македонија. „Би рекол, дека Македонија повеќе треба да стравува не од импактот од Албанија, туку од евентуална внатрешна економска експлозија. Додека во Албанија само лани влегоа две милијарди долари инвестиции, власта овде не престанува да ги провоцира економско и социјално деградираните граѓани“, вели тој. Притоа ја исклучи секоја можност од влијание на овие настани врз меѓуетничките односи во Македонија.

Од нашето Министерството за надворешни работи велат дека ситуацијата во соседна Албанија внимателно се следи, но нема индикации за опасност од прелевање на кризата. Нема податоци дека македонски граѓани биле затекнати или дека биле во опасност во Албанија деновиве, но, како што ни рече Борче Стамов, портпарол на МНР, македонските граѓани се предупредуваат да бидат внимателни доколку патуваат во Албанија.

Албанија веќе подолго време не добива позитивен одговор од ЕУ за апликацијата за членство и, иако од 2008 година е членка на НАТО, сепак не е ни приближно блиску до отстранувањето на слабостите кои стојат на патот кон ЕУ: демократска незрелост, ,слаб судски систем, висок степен на корупција и организиран криминал. Конечно, од 1991 ни едни избори во земјата не поминаа без сериозни нарушувања, а последните од 2009 се и причина за бунтот зад кој во голема мерка стојат опозиционите социјалисти на Еди Рама. Дел од анализите на Стратфор сугерираат дека најновите протести во Тирана се израз на спречените тензии меѓу власта и опозицијата во земјата, кои траат веќе година и половина. Според нив, актуелните судири потсетуваат на претходните периоди на нестабилност во Албанија, вклучувајќи ја тоталната анархија која владееше во земјата во 1997 година. Но, иако постоеше минимум опасност настаните да ескалираат како пред 14 години, вчера претседателот Сали Бериша ја зголеми со еден контроверзен потег - наградувајќи ги со четири плати припадниците на полициските сили кои со примена на сила ги „смирија“ минатонеделните протести во Тирана. Инаку, по ’89 и ’97 ова е трето случување народ на тиранскиот плоштад Скендер-бег.

Еди Рама, лидер на опозициската Социјалистичка партија негираше дека неговата партија се обидела да направи пуч во земјата. Социјалистите веќе година и половина не го кријат незадоволството од последните избори за кои велат дека биле лажирани и најавија продолжување на митинзите.

Албанија патем не е поштедена од глобалната економска криза и, иако можеби политичките причини се различни, економскиот момент е заеднички со другите земји во кризи. Тие веројатно нема да се бунтуваат против демократски режими во своите земји, но нивниот разочарување е очигледно...“, оценува Жан Паоло Ацардо во коментарот на „Пресјуроп“.