Претходен број

Европа-Балкан

Темни облаци над Србија

Иван Торов

Шансите по 11 мај да се вратат на власт партиите
од режимот на Милошевиќ се повеќе од реални

БЕЛГРАД - Иако велигденските празници по малку го смирија тонот на предизборната кампања, доминантна тема и натаму е каде ќе оди Србија по парламентарните избори на 11 мај. Сите релевантни истражувања на расположението на избирачкото тело навестуваат жестока тепачка за секој пратенички мандат, што значи, и крајно неизвесен резултат. Всушност, суштинската дилема е дали може во преостанатите денови да се случи нешто драматично што би го променило можното враќање на стариот, донекаде модифициран, режим на Милошевиќ од пред 5 октомври.

Засега фактите се неумоливи и мошне непријатни за демократите од проевропската политичка групација. Српската радикална партија би освоила дури 37 отсто гласови (околу 90 мандати) што навистина е минимална предност од само два процента пред коалицијата „За европска Србија“ (што ја предводи Демократската партија), но на нејзина страна се две клучни околности: Демократската партија на Србија на Коштуница, која во меѓувреме, поради Косово, зазеде исклучително тврд антиевропски став, и Социјалистичката партија на Србија, која веќе по традиција смета на 15 до 17 мандати. Така, прогнозираната коалиција би имала мнозинство од 137 мандати (минимумот за владеење е 126), што, сосема сигурно, би ја сопрело Србија на подолг период во одамна прокламираните европски амбиции.

Шансата на проевропскиот блок, во кој се Борис Тадиќ, Млаѓан Динкиќ, Ненад Чанак, Расим Љаиќ и Вук Драшковиќ, а ги следат најмладата, повторно, релативно висококотирана Либерално-демократска партија на Чедомир Јовановиќ и партиите на националните малцинства, засега е во тоа што сметаат дека стравот од враќање на 90-тите, време на (само)изолација и игнорирање од светот, во самиот финиш, ќе биде пресуден во сопирањето на пробивот на најконзервативните десничарски партии. И дека збунетата и колеблива Европска унија конечно ќе прекрши и ќе и' понуди на Србија пред 11 мај да потпише спогодба за стабилизација и асоцијација, што многу избирачи би одвратило од антиевропската опција.

До скоро проевропските партии сметаа дека дури 75 отсто од граѓаните на Србија се за влегување во ЕУ. Најновото истражување на престижниот ЦЕСИД дека дури половина од испитаниците е против европските интеграции, меѓутоа, поприлично ги шокира. Историски гледано, сепак, вистинско изненадување нема. Србија веќе полни два века, главно, е антиевропски и традиционалистички насочена, а секој обид за свртување кон Запад завршуваше или со атентати (од Обреновиќ до Ѓинѓиќ) или со пучеви во разни форми. Натежнувањето кон Исток, поточно кон Русија, има свој традиционален, пансловенски православен корен, но тоа денес е засилено со силното руско спротивставување на независноста на Косово и со амбицијата на Москва да се инсталира преку Србија на балканските простори.

Меѓутоа, не е за занемарување ни обновениот клеронационалистички српски синдром на кој му кумуваа црковниот врв и одделни политички лидери, дека „сето зло“ од проституцијата, хомосексуализмот, наркоманијата, до најновите „глобалистички несреќи“ доаѓа од Запад. Евтината социјална и национална демагогија на национал-социјалистичките партии, засилена со уверувањето дека ЕУ го „одзеде“ Косово, дека „НАТО планира од Србија да направи своја колонија, но и дека осумгодишниот транзициски период на Србите им донесе само безработица, немаштија, скапотија, грабежи на државата и владеењето на тајкуните, направи резигнацијата и разочарувањето да се свртат против придобивките на 5 октомври и да се пренасочат кон оние политички партии кои Србија полни две години ја држеа во перманентна вонредна состојба, изолација, војни и внатрешни пресметки.

Дали најцрното прогнозирано сценарио ќе се оствари по 11 мај, сепак, многу ќе зависи од подготвеноста на потенцијалните коалициски партнери да се договорат. Имено, и покрај надежите на демократските сили дека Србија, конечно ќе се ослободи од изолационалистичката политика на Воислав Коштуница, стварноста е поинаква.

Лидерот на ДПС повторно е во центарот на вниманието, но според рејтингот што не му е баш импозантен, туку по понудата што му стигна од Хаг, од Воислав Шешељ, по трет пат да ја преземе функцијата премиер и министерствата по желба за да се формира „вистинска, идејно и национално хомогена влада“. Можеби дури и без СПС, но таа за секој случај, тука е да помогне. Меѓутоа, Коштуница, не се огласува по тој повод, ја продолжува речиси хистеричната антиевропска кампања за „одбрана на Косово“, всушност настојува да си обезбеди уште поширок маневарски простор за по изборите. Тој знае дека сојузот со радикалите би му го „избришал“ епитетот „демократски“, за (како што се најавува), поради тоа европската „интернационала“ на народњачките партии да го исфрли од своите редови, а со време многу посилните, повешти и поагресивни српски радикали едноставно да го проголтаат.

Затоа Коштуница калкулира, верувајќи дека конечниот збир на мандати ќе му овозможи нов „коалициски потенцијал“, односно простор да го уценува својот досегашен коалициски партнер, сега лут ривал, Демократската партија, од која бара да не потпишува спогодба со ЕУ, порачувајќи му на Тадиќ дека тоа би било рамно на „чин на велепредавство“, односно „признавање на косовската независност од страна на Србија“. Слична сметка, но во спротивна насока, гради и самиот Тадиќ, советувајќи го Коштуница да се „вразуми“ и дека ќе биде „добредојден ако се врати на европскиот пат“.

Затоа, многу аналитичари не ја исклучуваат можноста на ново постизборно приближување на ДП и ДПС со самото тоа што нивните разлики околу Косово се маргинални. Имено, се потсетува и дека „европството“ на Тадиќ не е баш на цврсти основи, посебно кога се има предвид неговата најнова изјава дека „ако би избирал меѓу Европа и Косово, би го избрал Косово“. Таа изјава дополнително ја зголеми конфузијата во редовите на заговорниците на европските интеграции, а во неа гледаат и причина што предизборната кампања на коалицијата на Тадиќ е прилично неинвентивна.