МАНУ и името: политичарите знаат најдобро

Највисоката научна институција во Македонија крева раце од проблемот со името

Соња Крамарска

Не помина долго време откако претседателот на Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ), Георги Старделов, на неколку чекори од тронот во највисоката научна институција во интервју цинично забележа дека „МАНУ е болна од автономија“. Интервјуто се случи во декември 2007 откако по неколку рунди гласања македонските академици го добија новиот претседател, а во државата драматично почнаа да се одбројуваат деновите до Самитот на НАТО во Букурешт и трескавичните лицитации дали Грција ќе ја оствари заканата за вето.

Поентата на академик Старделов е дека државната политика не ги користи доволно ресурсите на МАНУ и не ги консултира за важни прашања, па оттука Академијата се чувствува неполезна во разрешувањето на конфликтите во македонското општество. Прашан, во истото интервју, што треба да прави Македонија во пресрет на самитот на НАТО и грчките закани, советот на претседателот на МАНУ тогаш беше дека треба да се чека.

„Нам, во нашата епска борба за одбраната на своето име, не ни останува ништо друго туку да бидеме трпеливи, конзистентни и доследни. Мислам дека тоа прашање ќе се реши еден ден речиси самото од себе, дотолку повеќе што историјата и историската географија се на наша страна. Голема работа е да ја имате историјата за свој сојузник, бидејќи тогаш на ваша страна е вистината“, порача тогаш Старделов.

Премиерот Никола Груевски, сепак, во драматичните мигови пред НАТО-самитот во 2008 година реши да се консултира со МАНУ. Во настаните што се редеа три дена пред собирот во Букурешт, Владата таму замина носејќи им скапоцен подарок на претседателот Џорџ Буш и на медијаторот Метју Нимиц-согласноста за името „Република Македонија (Скопје)“. МАНУ тогаш одржа седница од која не чекаше, туку издаде соопштение со кое го поддржа името „��епублика Македонија (Скопје)“ како „прифатлива основа за компромис со Грција“.

МАНУ ги преживеа сите атрибути - дека е конзервативна, затворена или, пак, националистичка институција, но никој никогаш не ја оспори потребата на македонското општество од наука. Проблемот со името ги одбележа последните две децении од постоењето на националната високонаучна институција.

Но, ако внимателно се анализираат ставовите на МАНУ за тоа прашање, се гледа дека тие држеа паралела со политичките ставови, или дури беа и плод на недоволна информираност на академиците за брзите смени на ветриштата во политиката. Познато е и дека за цело време додека македонските државни раководства во смена одбиваа какви било разговори со Грција околу името (со исклучок на Љупчо Георгиевски како премиер), и броеја држави што не' признале под уставното име, МАНУ го следеше истиот став. Или обратно: политиката можеби го држеше курсот трасиран од страна на МАНУ.

Сегашниот претседател, академик Георги Старделов, набргу по стапувањето на функцијата, во друго интервју упати смирувачки пораки до јавноста дека Грција не бара промена на уставното име за вкупна употреба, туку дека се бара компромисно име само за надворешна употреба. „Во разговорите што течат не се менува уставното име, туку се бара решение со едно име за надворешна употреба“, рече тој своевремено во интервју за „Дневник“. Оваа негова изјава набргу беше демантирана низ натамошниот тек на преговорите.

Судејќи според неколку телефонски разговори што ги имавме со други членови на МАНУ за најновата изјава на Старделов дека спорот треба да го решат политичарите, овој негов настап многумина од нив го примиле со олеснување. „Ставот на претседателот е коректен, бидејќи моментно не можеме ништо друго да кажеме се' додека не пристигне нов предлог од медијаторот Нимиц“, гласи реакцијата на еден од врвните академици кој сака да остане анонимен.

Зошто сега во оваа, според многумина, критична фаза од решавањето на спорот МАНУ се дистанцира од овој најважен проблем за државата? Тоа е прашање што бездруго заслужува одговор.

Највисоката научна институција во Македонија досега има издадено две документи-книги за односите со Грција и спорот околу името. Во нив доминира ставот дека Македонија треба да го зачува уставното име, односно да не попушта на барањата што доаѓаат од Атина.

Најновиот став што го слушнавме завчера е дека е бесмислено МАНУ да предлага решенија за името и дека тоа им го препушта на политичарите. Но, сепак, Старделов упати предупредување дека кое име и да биде договорено во него, треба да стои „Република Македонија“. „Науката знае само за едно, дека ние сме тоа што веќе со милениуми сме и е наполно бесмислено од гледна точка на науката да предлагаме измени или некои додавки или не знам какви решенија кои би биле логични во политиката, бидејќи политиката е сфера на компромисот, а во науката компромисот нема значење“, вели сега академик Георги Старделов.

Ако ги прашате од денешна дистанца врвните македонски политичари кои играа ролји во преговорите или во спорот околу името - дали за нив беа корисни ставовите на МАНУ, веројатно одговорот би бил двосмислен. Исто како и најновата изјава на Старделов за името. „Академиците не знаат секогаш најдобро“- е можниот одговор по сите амплитуди со кои МАНУ реагираше на текот на преговорите за името. Од одбивање компромис до поддршка на ново име и најпосле до дистанцираноста што ја објави завчера Старделов.