Името не одведе до поларизација место компромис

Странските амбасадори останаа речиси без текст на ставовите околу спорот за името

Слободанка Јовановска
Билјана Јовановска

Анкетата за јавното расположение околу спорот за името ги остави, главно, без текст странските амбасадори и повеќето политичари во земјата, и покрај тоа што не е прва и е на линија на претходните, пред самитот во Букурешт и потоа. Неофицијално, резултатите предизвикале вознемиреност во меѓународните кругови, бидејќи можноста за компромис ја прават многу потешка, па реакцијата била и дали било воопшто паметно да се објави ваква анкета, како да таа ја креира јавноста, а не дека е одраз на неа. Она што е, всушност, ново во анкетата е дека првпат граѓаните беа прашани дали сакаат продолжување или прекин на преговорите и што одговорите сигнализираат радикализација на ставот за името, силна поделеност во нацијата и порака дека тешко ќе си пројде таа влада што ќе се реши на компромис. Дали е навистина така, и што покажуваат искуствата од слични ситуации досега (Рамковниот договор, децентрализацијата...)?

„Не знам што да кажам“, прокоментира кратко францускиот амбасадор Жан Клод Шлумберже, кому не му беше јасно како може во исто време 94 отсто од населението да ја поддржува интеграцијата во ЕУ и во НАТО, а над половината од нив да бараат прекин на преговорите за спорот кој е пречка таа да се оствари.

„Навистина ми се чини контрадикторна со претходните анкети. Не знам на што се должи тоа и дали постои простор за загриженост или нешто дополнително е во прашање“, беше коментарот на Шлумберже. Американскиот амбасадор Филип Рикер сметаше дек�� нема што ново да каже од она што како став веќе го кажал во јавноста и тој и помошникот државен секретар Филип Гордон. Нашата позиција е иста, одлуката си е ваша - беше краткиот коментар на Рикер на забелешката дека ваквата радикализација на јавното мислење по некои оцени е резултат и на силните притисоци врз Македонија. Шпанскиот амбасадор , и покрај ваквите резултати од анкетата, не сметаше дека јунскиот самит е сосема пропуштен и, според него, се' уште има време да се најде некое решение за Македонија.

Домашните реакции, пак, се дека станува збор за очигледно радикализирање на јавното мислење, дека тој тренд нема да се смени, а е резултат на политиката на власта, но и на општото менаџирање на спорот во Македонија изминатите неколку години, практично по Букурешт.

„Овој тренд не изненадува, бидејќи во државата последниве години се води политика која поттикнува вакви реакции. Очекувам тој тренд да се задржи. По 2008 година на најлош можен начин ја имитираме националистичката политика на Грција, а бидејќи таа оди во прилог на рејтингот, Владата не гледа причина да ја менува“, вели Стево Пендаровски, поранешен советник за национална безбедност. Според него, анкетата не дава простор за компромис околу името и ќе треба многу време да се смени тоа расположение. Правејќи паралела, тој потсети на анкетите за Рамковниот договор кои, поради брзината на настаните, дојдоа по потпишувањето, а не претходно и кои покажуваа ист процент на неприфаќање како сега за додавката на името на државата, односно над шеесетина отсто. „Сите што го потпишавме ќе платиме цена“, била реакцијата на експретседателот Борис Трајковски, која, според Пендаровски, бргу била потврдена преку рејтингот на македонските лидери, кој драматично бил намален. Исто, според него, се случило и по децентрализацијата, кога јавноста исто било масовно против тоа како што беше спроведена, или околу 70 отсто.

„Најлесно е да кажеме дека не го даваме името. Што потоа?“ беше реакцијата на ексамбасадорот во НАТО, Нано Ружин. Тој ја постави дилемата дали интелектуалците треба да бидат конформисти и да гледаат дотаму до каде што гледаат политичарите, кои се водат од дневни партиски интереси. Според него, тие што биле најсилно против членството во НАТО сега се најтврди околу компромисот за името, па процени дека компромис околу името нема да има не само до јуни, туку и до самитот на НАТО во ноември.

За Алберт Муслиу проблем е дека спорот со името не само што не' дели со меѓународната заедница туку и не' дели внатре на етничка линија.

„Дојдовме до парадоксална ситуација, еден дел од популацијата за едно битно, круцијално прашање за државата, да е „за“, другиот „против“. Ова се должи на константната кампања од Владата, на одделни медиуми и јавни личности кои доведоа до сериозна поделба по етничка основа. И во случај прашањето да се реши, обвинувањата и префрлувањата ќе останат и потоа. Некој ќе биде виновен без оглед на крајниот резултат - Македонците ќе ги обвинуваат Албанците ако се смени името на државата, а Албанците ќе им забележуваат на Македонците дека ги закочиле во интегративните процеси“, оценува Муслиу. Резултатите на анкетата, смета и тој, се рефлексија на некои потези што го продлабочија јазот меѓу Македонија и Грција, од именувањето на аеродромот и патиштата до начинот на кој се водеа преговорите во последните три-четири години.

„Владата не може да бара изговор во една анкета, тоа не е зрел политички одговор. Ова повеќе има морален ефект меѓу граѓаните отколку што може да послужи како изговор за некои натамошни чекори“, ги оценува тој евентуалните консеквенции од ваквото јавно мислење. За него е проблематичен ставот за референдумот, бидејќи ако е негативен, треба да доведе до промена на стратегиските ориентации на државата, што ќе ја однесе Македонија, дефинитивно, во ќор-сокак. „Не разбирам што ќе правиме, ќе се свртиме кон неврзаните или кон што?“ прашува Муслиу.

Слободан Чашуле гледа во анкетата негативен тренд што добива замав, а во државата не може да му се најде одговор. Тој, сепак, главната причина ја гледа во ултимативните позиции на Грција кои предизвикуваат да расте отпорот во Македонија. „Се' додека Грција ни диктира решенија, ќе расте отпорот спрема компромис, па ако НАТО и ЕУ не направат нешто да се примени Привремената спогодба, ќе се зголеми и отпорот за прием во ЕУ и во НАТО“, смета тој. Според него, парадоксот е што при исти ставови на политичките актери, јавноста се манипулира со прашањето околу името, што не' става во скут на Атина, која ја користи таа ситуација. „Да тврдиш денес дека ако не го смениш името ќе пропаднеш, а ако го смениш - ЕУ ќе не' спаси, е лоша манипулација“, смета тој, посочувајќи дека анкетата ја гледа како единствена позиција на еден очаен народ.

„Резултатите ниту се случајни ниту зачудувачки“, е ставот на Радмила Шеќеринска. Тоа, смета таа, што околу 70 отсто од етничките Македонци веруваат дека, и без компромис за името, државата може да ги заврши евроинтегративните процеси се должи на оцените што доаѓаат од власта која во јавноста испраќа такви сигнали. „Да беше тоа точно, никој немаше да сака да брза со комп��омисот. Анкетата само покажува дека јавноста е огледало на она што го тврдат политичарите, бидејќи граѓаните не се сретнуваат со преговарачкиот тим или со претставниците на меѓународната заедница. А Владата упорно ги лаже граѓаните, не ги подготвува за компромис, туку за заглавени евроинтегративни процеси“, смета таа. (С.Ј.-Б.Ј.)