„Ибар“ може да ја поплави Владата

„Досието ДУИ“ фрла поинаква светлина на воениот конфликт во 2001 и отвора многу прашања за вистинските мотиви

Оливера Војновска

Кога пред четири години се правеа срамежливите чекори за лустрацијата, се претпоставуваше дека процесот ќе отвори длабоки рани во кревкото македонско општество, но, само малкумина можеа да претпостават дека ќе резултира со вистински политички земјотрес. Трите досиеја за високите функционери на ДУИ, „Вујко“, „Мама“ и „Стрелец“, а особено досието што го објави вчерашен „Дневник“ под псевдонимот „Ибар“( роден во Зајас, со факултетска диплома се стекнал во Приштина), силно го тресат кормилото на ДУИ и се закануваат да ја поплават Владата. Документите не само што ги проблематизираа позицијата на ДУИ и кредибилитетот на Владата, туку отвораат и многу прашања за настаните што ни се случуваа во поновата историја - транзициското време, особено за мотивите и за к��рактерот на конфликтот од 2001 година.

Досието за ДУИ, несомнено, фрла поинаква светлина на воениот судир пред девет години и, според некои согледувања, може да се покаже дека Македонија, всушност, била само монета за поткусурување за нечии туѓи интереси. Независно што веродостојноста на документите не е потврдена (и прашање е дали тоа воопшто ќе се случи), сепак, во нив се изнесени такви детали и пикантерии, што дури и да се формулираат како „шпекулација и конструкција“, се исклучително шокантни. Самиот податок дека во списокот на соработници на Службата за државна безбедност на СФРЈ се „мозокот“ на битката за човекови прав и прославените команданти на ОНА, а потоа пратеници и министри, е доволно фрапантен. За овие лица се тврди дека ги сервисирале тајните безбедносни служби во 80-тите години, но и во 90-тите години.

Поранешниот премиер Владо Бучковски од СДСМ, кој во времето на конфликтот беше министер за одбрана, вели дека приказната е стравотна.

Тој сака да верува дека сторијата за „Ибар“ ќе биде јасен сигнал за Владата, пред се', за ВМРО-ДПМНЕ, да ја расчисти мистеријата за досиејата на видни функционери на ДУИ. „Обелоденети се фрапантни податоци, мора да се испита веродостојноста за да може да се говори за кредибилитетот на власта. Шпекулациите може да се прекинат само со брза разрешница. Во спротивно, едни ќе тврдат дека ВМРО-ДПМНЕ на овој начин ја дисциплинира ДУИ. Други, пак, ќе се закануваат дека ова е само најава, а следни се кодошите од ВМРО-ДПМНЕ“, вели Бучковски.

Информациите за наводната инволвираност на врвот на ДУИ во соработничката мрежа на српските тајни служби ја надминува лустрацијата и добива длабока политичка димензија, што се заканува да направи тектонски поместувања во македонското општество.

Според Бучковски, наивно е да се верува дека ова е чисто лустрациско прашање, без подлабоки последици за општиот амбиент во државата. „Ова е пар екселанс политичко прашање. Објавени се документи што може да отворат нови моменти за случувањата во 2001 година, да резултираат со едно болно соочување и на конфликтот да му дадат друга димензија. И доколку се нема храброст и одважност да се реши можно е да има сериозни импликации на внатрешно-политички и на етнички план. Сепак, се надевам дека и ВМРО-ДПМНЕ, но и македонското општество има сили да се соочи со реалноста колку таа и да е непријатна“, вели Бучковски. Тој е оптимист дека Белград ќе сака да соработува и ќе ни дозволи проверка на документите во српските архиви. Надеж му дава „демократски ориенираното раководство во Белград што сака да се одлепи од товарот на Слободан Милошевиќ и има искрена желба да ја внесе земјата во ЕУ “.

Познавачите на состојбите, особено во албанскиот блок, укажуваат дека нештата што се обелоденуваат може да почнат неконтролирано да се одмотуваат. Прогнозите одат дотаму што не се исклучува сценариото: некој сакајќи да се извлече од калта, повторно да заигра на картата на меѓуетнички судир.

Политичкиот аналитичар Нијази Мухамеди вели дека на оваа работа не смее да се гледа како на внатреалбанска битка, туку мора институционално да се расчисти. „Лустрацијата е само повод. Ова мора да се менаџира правилно и паметно. Не смее оваа работа да остане меѓу Никола Груевски и Али Ахмети. Со цел да се спаси сопствената кожа може да се прават непринципиелни пазарења, што потоа ќе резултираат со меѓуетнички тензии“, вели Мухамеди. Укажува дека прашањето е чувствително, го надминува форматот на Комисијата за лустрација и, според него, мора да биде третирано од највисоко државно ниво. „Проблемот треба да го менаџира државниот врв и да се вклучи Советот за безбедност. Во документите се спомнуваат српската и албанската тајна служба. Само навидум изгледа дека е кавга во албанскиот политички блок. Тоа е меч со две острила. Ќе следуваат убиства што треба да ги скријат трагите во досиејата. Проблемот ќе се префрли на меѓуетнички план и нема да ги одмине Македонците. Се лажат ако мислат дека може да стојат настрана и да гледаат сеир“, вели Мухамеди. Содржината на документите му кажува дека тие воопшто не се наивни и не потекнуваат од улица.

Од владејачката ВМРО-ДПМНЕ вчера немаа никаков коментар за досието „Ибар“, а немаше никаква реакција ниту од ДУИ.

Според документите што ги објави „Дневник“, формирањето и раководењето на штабот на Оружената војска на Косово (ОВК) било во организација и под директна команда на српските тајни служби. „Ибар“ и „Вујко“ уште во 80-тите години соработувале со поранешните југосло��енски тајни служби, а сојузништвото продолжило и во времето на Слободан Милошевиќ. „Ибар“ е опишан како еден од „најквалитетните и најпродуктивните соработници што Службата ги имала меѓу припадниците на албанската непријателска емиграција“. Во периодот 1983-1984 година, па до јуни 1997 година, „Ибар“ на службите им доставил на 10.000 корисни информации, податоци, белешки, документи, а учествувал и во неколку акции против албанската и усташката непријателска емиграција. За неговиот ангажман од Службите добил 167.560 швајцарски франци, 50.000 германски марки и неутврден износ во динари. Интересен момент е тоа што на еден од документите за предадени пари на кој има штембили на некогашниот Сојузен секретаријат за надворешни работи, како потсекретар е потпишан Зоран Јанаќковиќ, поранешен амбасадор на Србија во Македонија. Службата имала и компромитирачки материјали за „Ибар“ што ги потврдувале неговите „хомосексуални и педофилски склоности“.