Мислења

Крсти ме мајко, карај ме

Петар Арсовски

Меѓународната заедница да ни испорача прифатливо решение за најголем дел од граѓаните, без оглед дали е прифатливо за власта

Првата колумна што ја напишав за „Утрински весник“ беше со наслов „Источно од името“ и се занимаваше со проблематиката врзана со решавањето на овој спор. Еве сега, година и пол подоцна, вчудоневиден сум колку малку суштински е сменето во тој процес. Се' уште се на маса истите комплекси, истата масовна хистерија, истите поделби на патриоти и предавници, со еден збор „се' е исто, само решение нема“. Во меѓувреме, додека надвор трае процесот на преговарања, а внатре владее општа распаљотка, на мала врата успеавме да набиеме уште неколку ментално-когнитивни комплекси во форма на генерални заблуди, кои иако се стари, не се помалку опасни.

Најопасната и најголемата заблуда врзана со проблемот со името е онаа што во последната анкета објавена во „Дневник“ се потврди и статистички: над 70 отсто од македонските граѓани сметаат дека можеме да станеме членки на НАТО и на ЕУ без компромис за името. Ова е страшна и катастрофална заблуда. Ваквата теза, која латерално и под маса се промовира од одредени домашни оски на моќ, кај општата популација дозволува да се избегнува соочување со неопходноста од компромис. Ваквата општа невроза се манифестира со еден вид масовен аутизам, кој се појавува секогаш кога „партиотите“ - интелектуалци или граѓани - ќе се соочат со неминовниот клинч: или НАТО и ЕУ, или името, но како исклучив избор. Тогаш аутизмот станува очигледен, прашањето се ескивира, се минимизира, дури дотаму што се појавуваат небулози како, на пример, тврдењата дека НАТО и ЕУ ќе се распаднат, па што ќе ни било членството. Имајќи предвид дека истовремено над 90 отсто од граѓаните на РМ се за членство во овие организации, ова одбивање да се соочиме со реалноста станува парадокс, сугерира масовна психолошка патологија.

Вистината, која сите меѓународни пријатели, јасно и експлицитно ни ја декларираат е следната: НАТО и ЕУ нема да се распаднат во нашиот животен век и ако не го решиме проблемот со името, никогаш, ама НИКОГАШ, нема да станеме нивна членка. Во крајна линија, оваа политика е разумна. Овие два сојуза се ексклузивен клуб што има правила и реално немаат никаков стратегиски интерес нашиот билатерален проблем да го увезат во своите организации примајќи не' пред да се реши спорот. Ако тоа го направат, не само што незаслужено ќе го поттикнат нашиот национал-партиотизам, туку и ќе ни дадат опасно оружје: како рамноправни членки, ние теоретски би можеле на секое грчко спротивставување или вето да одговараме со наше, и така во недоглед. Таков проблем на НАТО и на ЕУ не им е потребен, и затоа ќе не' остават ако треба да изгниеме надвор, но нема да дозволат прием без решение за спорот за името.

Втората сериозна заблуда, што може да се едначи според аутистичкото инаетење со првата, е тезата дека имаме доволно време да го решиме спорот, сметајќи со, условно, веќе испорачаните покани за членство во НАТО и за почеток на преговори со ЕУ. Така, ние сметаме дека роковите што меѓународната заедница ни ги дава се лабави, несериозни и се подгреваме со тезата дека не мора овој месец, не мора оваа година, туку дека можеме процесот да го одолговлекуваме до кога нам ни одговара. Болната вистина, повторно, е различна. Македонија ни формално ни суштински не ги исполнува критериумите за членство во НАТО и во ЕУ, независно од името. Во последниов период ние ги уназадивме нашите перформанси по скоро сите клучни оски што се услов за членство: човекови права и слободи, функционална мултикултурна демократија, отворена и слободна пазарна економија, поделба и независно функционирање на извршната и на судската власт, витална локална самоуправа, суштинско владеење на правото и слично. Факт е дека меѓународната заедница, делумно од сопствени стратегиски интереси, но најмногу поради неопходноста од решение за спорот со името, намерно ги толерира нашите недостатоци за да не' поттикне на брзо решение и да успее некако да го задржи консензусот дека, сепак, треба да бидеме примени како полноправна членка на двете евроатлантски организации. Но, ако нашето инаетење продолжи, ние сами ќе си ја отвориме Пандорината кутија и нема гаранции дека решението за спорот за името ќе биде доволен услов за членство.

Затоа, пораката на Гордон е реална: ако го пропуштиме овој воз, на следниот може да чекаме со децении. Постојат и други причини што го прават времето сериозен фактор во овој процес. Прво, пакетот за решение што сега го имаме на маса, односно би можеле да го добиеме кога би сакале, е најдоброто нешто што сегашниот процес на преговори може да го испорача (договорено име за мултилатерала со зборот Македонија внатре, но со географска определница, без промена на Уставот, слобода во билатералното обраќање и слободно изразување на идентитетот како македонски или Мацедонијан). Тој пакет е реално подалеку од појдовните грчки позиции од нашите и нема што понатаму да се добие. Ако и ваков пакет одбиеме, нема што натаму да се бара во преговори, па треба да се очекува Нимиц да го затвори процесот. Натаму, тешко ќе се повтори оваа клима за решение кај Грција: Папандреу е првиот грчки политичар по долго време кој реално сака решение, а го сака брзо, за да може и во јавноста во Грција, низ цела какофонија со економската криза, побезболно да се протне компромисот. Ако оваа можност ја испуштиме, подоцна нема гаранции дека нема да се појави нов проблем во грчката внатрешна политика, зашто позицијата на Папандреу сигурно нема да биде толку подобна, а можно е и да се смени власта, што би значело повторна победа на грчката десница и враќање на целиот процес назад. Конечно, проблемот со етничките тензии внатре во Македонија е загрижувачки, но реален, автохтон, кој извира од дијаметрално спротивставените агенди по ова прашање. Тоа ги прави односите кревки и тие нема да го издржат притисокот повеќе од неколку месеци.

На крај, сите наши потези на нашите меѓународни пријатели посредно им говорат „оставете не' на раат, немојте да не' притискате“. Да не дојдеме во ситуација да ни ја исполнат желбата. Дури тогаш, оставени сами на себе, ќе имплодираме. Затоа, мораме, конечно, да се фатиме во орото и да почнеме да го решаваме проблемот.

За нас единствена шанса е меѓународната заедница - и покрај нашите најдобри напори да ги саботираме - да ни испорача пакет решение што го надминува форматот и мандатот на актуелната власт или, со други зборови, ќе биде прифатливо за најголем дел од граѓаните, без оглед на тоа дали е прифатливо за власта. Контурите на тој предолг се веќе познати и на дофат. Ако, и само ако, добиеме таков пакет, и власта, и сите ние, ќе дојдеме до катарза: ќе се соочиме со добро и прифатливо решение, поддржано од сите освен од владејачкото мнозинство, чие одбивање експлицитно ќе значи откажување од НАТО и од ЕУ на една-две децении. Така, ние ќе мораме да си ги средиме приоритетите и ќе бидеме принудени свесно да одлучиме за нашата иднина. Се' друго ќе значи дека ни е дозволено да живееме во шарена заблуда што сами си ја создадовме.

(Авторот е магистер на политичка комуникологија)