Уставен суд во конфликт со лустрацијата

Под прашање е одлуката за лустрацијата

Оливера Војновска

Доколку се потврдат информациите дека еден уставен судија бил соработник на тајната полиција, неизбежно се поставува прашањето каква тежина има одлуката на Уставниот суд со која во март годинава беа укинати четири одредби од Законот за лустрација, меѓу кои лустрирањето на транзицискиот период и објавувањето на имињата на кодошите во „Службен весник“.

Ако навистина се покаже дека првата жртва на лустрацијата доаѓа од институцијата, која, според дел од екпретската јавност, донесе одлука со која го „осакати процесот на прочистување на општеството“, тогаш во најмала мера може да се каже дека имаме еден класичен пример на конфликт на интереси. Одлуката на Судот беше донесена со мнозинство гласови, што значи дека е битно како се изјаснил посочениот уставен судија, дали неговиот глас бил одлучувачки или, пак, тој бил во позиција да влијае врз определбата на неговите колеги.

Професорот Звонимир Јанкуловски, кој е еден од изготвувачите на Законот, вели дека е застрашувачки доколку во оваа држава по критериуми на кодошење се стасува до уставен судија. „Одлуката на Уставниот суд ја губи смислата затоа што во неа учествувал човек што бил лично засегнат. Се покажува недоследноста на системот и ја потврдува потребата лустрацијата да не се ограничи до 1990 година. Суштината на лустрацијата е од јавниот живот да се повлечат поединци што можат да и' нанесат штета на државата, бидејќи се во позиција да одлучуваат за клучни работи, а поради нивното минато, подложни се на уцени. Останува дилемата каде се' уште има такви поединци, кои врз основа на денунцијација на колеги, неистомисленици стасале на одредени високи функции“, вели Јанкуловски.

Ваквата ситуација со уставниот судија, за иницијаторот на лустрацијата, Стојан Андов, претставува преседан. „Ако се потврди дека судијата соработувал со тајните безбедносни служби, тоа ќе фрли сенка на одлуката на Уставниот суд за лустрацијата. Одлуката станува проблематична од аспект на тоа што еден уставен судија бил лично засегнат. Излегува дека Уставниот суд ја донел одлуката во чудни околности. Не знаеме каков бил односот на гласовите и дали имал некакво влијание врз другите судии“, вели Андов.

И Марјан Маџовски, кој, исто така, е еден од изготвувачите на Законот за лустрација, смета дека евентуалното потврдување на информациите за уставниот судија ќе го доведе во прашање кредибилитетот на одлуката на Судот. „Тоа значи дека судијата имал личен мотив и можел да ги насочува дискусиите и на тој начин да влијае во носењето на одлуката“, вели Маџовски. Сепак, додава дека треба да се сочека да заврши постапката, па потоа да се се изнесуваат конечни констатации.

Пред шест месеци Уставниот суд одлучи дека не треба да се лустрираат 17 транзициски години на Македонија, бидејќи оцени дека со новиот Устав е воспоставен нов демократски поредок и се гарантираат основните човекови права. За Судот е проблематично и објавувањето на имињата на кодошите во „Службен весник“, и не се согласува да се лустрираат граѓанските здруженија и верските заедници.