ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ пред договор за борците на ОНА

Се бара како да се спроведат решенијата за борците на ОНА, но без бура во јавноста

Светлана Унковска

Владините партнери, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ, по интензивните разговори веќе се пред изнаоѓање заедничко решение околу обештетувањето на борците на поранешната ОНА, како и за дополнување на проектот „Скопје 2014“ со споменици на личности од албанската историја. Преговорите за овие прашања се' уште се водат на ниво на високи партиски функционери, односно генералните секретари на ВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ, Мартин Протоѓер и Абдулаким Адеми. Меѓутоа, за понудената верзија од договорот, сепак, на една од наредните средби ќе решаваат двајцата лидери, премиерот Никола Груевски и Али Ахмети, информираат извори од ДУИ. Се вели дека генерално се утврдени главните точки и за двете барања на ДУИ, но деновиве се бараат модалитети како да се спроведат овие решенија, особено обештетувањето на борците на поранешната ОНА и на нивните семејства, а тоа да не предизвика бура во јавноста и негативни реакции.

И двата коалициски партнера се согласни дека обештетување за инвалидите и за семејствата на загинатите припадници на ОНА мора да има, но, истовремено и дека треба добро да се процени моментот и начинот како да се изведе тоа. Според истите извори, нема да се подготвува посебен закон, туку барањата ќе се решаваат преку постојната легислатива.

Се има предвид и дека најверојатно ќе има несогласувања од Здружението на бранителите „Достоинство“, па дека е можно дури и организирање протести. Очекувањата се дека страстите би можеле да ги смират со тоа што ќе бидат исполнети нивните барања преку донесување посебен закон за бранителите, на кои „Достоинство“ инсистира веќе подолго време.

Со целиот овој проект би се решиле барањата и на двете страни, а притоа да не бидат опфатени и рангирани на исто ниво. Истовремено, се смета и дека оваа иницијатива многу би придонела кон смирување на меѓуетничките тензии, но и во залекувањето на раните кај членовите на семејствата што претрпеа лични штети и загуби во конфликтот во 2001 година. Обид да се затвори ова прашање имаше и пред половина година, кога министерот за труд и социјална политика, Џелал Бајрами, помпезно најави дека до пред Нова година ќе биде донесен законот за борците на ОНА и дека тие ќе добијат пензии. Поради бурните реакции, несогласувања и критики што ги предизвика изјавата на министерот, проектот беше повлечен.Тогаш и премиерот Груевски рече дека закон нема да има, туку дека проблемот ќе се решава преку постојните закони.

Обештетувањето на инвалидите и семејствата на загинатите борци на ОНА се планира да се спроведе преку постојниот Закон за специјалните права на безбедносните сили. Но, законот претходно ќе се приспособува со тоа што ќе се интервенира во промена и додавање на неколку одредби, па и цели членови, но, исто така, и во менување на насловот на законот. Дознаваме дека во законот не��а да стои формулацијата „припадници или борци на поранешната ОНА“, туку само „жртви на конфликтот од 2001“.

Преговорите на владините партнери, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ, треба да резултираат и со дополнување на проектот „Скопје 2014“ со споменици на личности од албанската историја. Засега договорот е, велат, 3 + 1. Тоа би требало да значи три споменици на истакнати Албанци на плоштадот и уште еден на еден од мостовите што ќе го премостуваат Вардар од кејот до државните објекти што се во градба. Се спомнува дека споменикот би можел да се најде на мостот „Око“. Избрани се споменици да се постават за Неџат Аголи, учесник во Народноослободителната борба и прв министер Албанец во повоена влада, кој во периодот на Информбирото бил ликвидиран, потоа Дервиш Цара, предводник на востанието на Албанците против Османлиското Царство и Пјетар Богдани, писател од времето на преродбата. Името на Албанецот од католичка вероисповед, Богдани, го носи и Институтот за албанска историја. Меѓу нив се спомнува и името на првиот градоначалник на Скопје, Јашар-бег Кумбараџи.

Се' уште не е усогласено дали во Музејот на револуционерната борба како дел од жртвите на комунизмот би можеле да се најдат и фигури и поставки што се значајни за историјата на Албанците во Македонија.