Уставната реформа разбранува и пропадна

Дали власта беше искрена во намерата да го отстрани министерот за правда од Судскиот совет?

Александра М. Митевска

Ништо од уставните измени, објави премиерот и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, по две лидерски средби без конкретен епилог и по неколку заседанија на партиските работни групи. Идејата што беше пласирана како гром од ведро небо, постепено губеше здив, за да заврши со фијаско, откако, во меѓувреме, предизвика лавина барања, ги подигна тензиите меѓу власта и опозицијата и ги искомплицира релациите меѓу партнерите во владејачката коалиција.

Судскиот совет ќе остане во истиот состав и со ист мандат. Но, идејата за промена на дел од уставните одредби што се однесуваат на Советот отвори уште многу други прашања што и натаму ќе ја брануваат политичката сцена и што и во иднина можат да бидат пречка за интервенција во Уставот, кога ќе се наметне потреба за тоа.

Ако се направи ретроспектива на случувањата околу уставните измени во изминатите два месеца, може да се каже дека иницијативата на ВМРО-ДПМНЕ од самиот почеток беше осудена на неуспех. Предлогот за кадровски промени во Судскиот совет беше презентиран набрзина и без претходни консултации меѓу партиите, така што можеше да се претпостави дека опозицијата и партиите од албанскиот блок нема да пропуштат шанса да настапат и со свои сугестии за уставни измени. Беше сосема очекувано дека владејачката ДУИ нема ја остави НД сама да мафта со барањето Бадентер да влезе во Уставен суд, кое е целосно неприфатливо за партиите од македонскиот блок. Без консензус, пак, не може да се обезбеди двотретинско парламентарно мнозинство за прогласување уставни измени! И кога ВМРО-ДПМНЕ се осигури дека нема консензус, не и' беше проблем да го прифати барањето на СДСМ за ревизија на приватизацијата.

Универзитетскиот професор Осман Кадриу, кој учествуваше во работната група за уставните измени, смета дека нереализирањето на проектот за корекција на Уставот може да биде вовед во уставна криза, која потоа би можела да предизвика и политичка криза.

„Прашањата околу кои сега се дебатираше се поставуваат од поодамна и најверојатно и натаму ќе се поставуваат. Тука не мислам само на барањето за воведување двојно мнозинство во Уставен суд“, објаснува Кадриу. Според него, и предлогот министерот за правда и претседателот на Врховниот суд да не бидат членови на Судскиот совет не е изум на Владата, туку тоа е барање на меѓународниот фактор, со цел поголема дистанца меѓу извршната и судската власт.

Во Уставот, посочува Кадриу, остануваат отворени и прашањата за јазикот и за симболите, за кои Собранието носи закони, а Уставниот суд ги укинува. „Кога ќе се види колку прашања не се допрецизирани, добро би било да се размисли за нов устав, бидејќи поминаа цели 20 години од донесувањето на овој Устав на Македонија. Впрочем, и во социјализмот најголемата временска дистанца од еден до друг ��став беше 17 години“.

Поранешниот претседател на Собранието, Стојан Андов, посочува дека постапката, веројатно, ќе течеше поинаку и можеби ќе стигнеше до парламентот, доколку премиерот ги консултираше другите партии пред да објави дека планира уставни корекции.

„За многу клучни прашања Груевски не го кажува јавно својот став, а овој пат побрза да и' соопшти на јавноста дека ќе се менува Уставот, не водејќи сметка дека станува збор за тема што може да ги подигне тензиите и да се одрази на меѓуетничките односи“, коментира Андов.

Тој вели дека сметките од избрзаните политички потези секогаш доаѓаат на наплата, така што прашање е дали граѓаните ќе го платат и овој „ручек“. Сепак, посочува Андов, треба да се имаат предвид ставовите на опозициските ДПА и на НД дека за време на мандатот на Груевски се влошени меѓуетничките односи. Според тоа, кога ќе се коригира политиката што ги комплицира односите меѓу заедниците, би можело да се очекува и поконструктивен однос на политичките субјекти кон евентуалната потреба за уставни измени во иднина.

По се', се наметнува прашањето дали владејачката ВМРО-ДПМНЕ беше искрена во намерата да ги отстрани од Судскиот совет министерот за правда и претседателот на Врховниот суд и со тоа да придонесе за поголема независност на судството? Или, пак, единствената цел беше да се демонстрира конструктивност, ако се имаат предвид информациите дека промените во персоналниот состав на Советот ги предложиле меѓународните претставници?

СДСМ веќе оцени дека иницијативата за уставни измени била обичен блеф на премиерот. „Груевски ниту имал ниту ќе има вистински намери да го тргне Маневски од Судскиот совет. Тој одлучи Михајло Маневски и натаму, во негово име и за негова сметка, брутално да го партизира судството. За неискреноста на Груевски за независност на судството, говори и фактот што додека заседаваше работната група за уставните измени, ВМРО-ДПМНЕ за член на Судскиот совет избра уште еден партиски војник и послушник - Бранко Ушковски“, изјави секретарот на СДСМ, Андреј Петров.

Од Нова демократија оценија дека е погрешна одлуката за прекинување на разговорите околу уставните измени. „Сега е повеќе од јасно дека токму некои членови од Уставот се генератор на кризите и нерамноправноста меѓу најголемите етнички заедници во Македонија, меѓу Албанците и Македонците“, смета НД.

Според ВМРО-ДПМНЕ, пак, лидерите на СДСМ и на НД, Бранко Црвенковски и Имер Селмани, се виновни што пропаднаа уставните измени. Во владејачката партија се сомневаат дека Црвенковски го наговорил Селмани да отвори етнички прашања што нема да бидат прифатливи за ВМРО-ДПМНЕ!