Интервју

Скопје е поголема пречка за името од Атина

Даниел Сервер, експерт за Балканот од САД

Вистина е дека претседателот Барак Обама и потпретседателот Џо Бајден изразија симпатија за грчките погледи за името“, вели Даниел Сервер, експерт за Балканот од САД и еден од поканетите во Охрид

Слободанка Јовановска

Овој петок ќе учествувате на конференцијата по повод 10-годишнината од Охридскиот договор. Каква ќе биде Вашата порака?

Охридскиот договор ја спаси и ја консолидираше македонската држава. Тоа, според мое мислење, е одлично достигнување. Тешко ми е да замислам дека има луѓе во Македонија - Македонци, Албанци или други - кои мислат дека ќе беше подобро денес да го немаше овој Договор.

Македонија го слави, земјите-членки на ЕУ и САД го нарекуваат крупно постигнување... Ако е толку добар зошто ниту еден од нашите соседи не го користи како искуство, па и обратно, спроведуваат спротивна политика? Грција не ги признава малцинствата, Бугарија не дозволува изјаснување за етничкото потекло на пописот, исто така, Албанија...

Секоја земја има свои околности и применува политики што мисли дека се соодветни за неа. Мислам дека е грешка да им се одрекува на луѓето можноста да го дефинираат сопственото етничко потекло на попис, но морам да признаам дека ова прашање е чувствително дури и во САД. Ние се придвиживме во правец на дозволување повеќе избори, но тоа е така, бидејќи имаме доверба дека поголемото мнозинство од граѓаните од сите етнички групи се сметаат себе си, пред се', за Американци. Можеби неподготвеноста да дозволиме повеќе избор е резултат на стравот дека некои граѓани ќе изберат друг идентитет како примарен. Грција особено страда од овој страв.

Во Конгресот во процедура е резолуција што повикува на намалување и на условување на помошта од САД во која нашата земја е именувана како БЈРМ наместо Република Македонија. Таа е сфатена како знак дека администрацијата на Барак Обама ја менува страната и повеќе се приклонува кон грчките позиции во спорот за името.

Важно е да се потсетиме дека во САД има поделба на власта: администрацијата е одделена од законодавната власт, во која, пак, подолго време има симпатија за грчките ставови околу спорот за името. Исто така, вистина е дека претседателот Обама и потпретседателот Џо Бајден претходно изразија симпатија за грчките погледи за името. Јасно е дека администрацијата сака да види компромис и минатата година или две се дојде до заклучок дека Скопје е многу повеќе пречка за тоа отколку Атина. Тоа значи САД се' уште ја признаваат Македонија како Македонија. Јас верувам дека дипломатите во Скопје прават се' да ги задржат работите во тој правец.

Како ги гледате сега македонско-американските односи: одлични, добри или уназадени?

Засега, колку што знам, односите се добри, но морам да признаам дека малкумина во Вашингтон ги гледаат проблемите на Македонија меѓу врвните американски приоритети во моментов.

Од оваа временска дистанца мислите ли дека ветото за македонското членство во НАТО, иницирано од Грција и поддржано од други земји, предизвика некои чекори назад во Македонија?

Навистина не знам, но би сакал да ја видам Македонија во НАТО, каде што припаѓа, а ако сакате да влезете како БЈРМ, мислам дека Грција треба да го дозволи тоа.

Како го коментирате контроверзниот проект „Скопје 2014“?

Не го коментирам, само би сакал да забележам дека Вашингтон, исто така, беше дизајниран при крајот на 18 век како „нов Рим“. Соништата за величина не се лимитирани само на Скопје.

Али Ахмети изјави дека нема да може да го гарантира мирот во Македонија ако се дестабилизира или се подели Косово. Мислите ли дека секоја криза на Косово неизбежно ќе провоцира и криза во Македонија и каква треба да биде улогата на албанските лидери овде?

Предлозите за поделба на Косово ќе предизвикаат напнатост не само во Македонија, туку и во Србија и во Босна. Соодветната улога на албанските лидери во Македонија би била да се обидат да осигураат дека паналбанските политички сили нема да ја искористат ситуацијата, но тоа нема да биде лесно. Една работа, сепак, е јасна: Албанците од Македонија имаат многу посилна улога во Скопје, делумно поради Охридскиот договор, од онаа што би ја имале во каква било голема Албанија.

Оваа есен Меѓународниот суд во Хаг ќе ја донесе одлуката околу тужбата против Грција за ветото во НАТО. Што мислите, каква може да биде таа и дали ќе смени нешто?

Навистина не можам да кажам каква би била одлуката, но мислам дека е погрешно што Грција и' става вето на Македонија (всушност, на БЈРМ) за членство во НАТО.

За првпат годинава во извештајот за човекови права на САД имаше дел за политичките затвореници во Македонија. Независните медиуми речиси исчезнаа во земјата, а место да се создава транспарентно и слободно општество, „се ловат“ соработници на тајни служби. Зошто има таков молк околу овие политички случувања во Македонија во САД и во ЕУ?

Има многу други проблеми во светот што имаат директен ефект на ЕУ и на САД: Либија, Сирија, Авганистан, Либан, Израел и Палестина, Јемен, Иран, Северна Кореја... само да спомнам неколку. Мислам дека Брисел и Вашингтон очекуваат Македонија да се грижи сама за себе и да не се потпира на нивна интервенција.

Дали одлуката на Владата да се откаже од случаите за воени злосторства во Македонија во 2001 година беше правилна? Дали е можно да се даде амнестија за воени злосторства?

Не сум адвокат, но моето сфаќање е дека нема амнестија за воени злосторства и злосторства против човештвото. Но, во многу земји има дискреција за прогонувањето. Ако Скопје решило да ја практикува таа дискреција, би сакал да размислам двапати пред да кажам дека тоа е грешка.