Фељтон

На патот до АСНОМ (4)

Народот што даде еден Илинден даде и втор

Со решениЈата, Манифестот и Прогласот беше создадена македонската држава

Јордан Цеков–Дане

По речта на Панко Брашнаров се читаат поздравни телеграми испратени од Првото заседание на АСНОМ. До Првото собрание на АСНОМ поздравна телеграма испрати и Јосип Броз Тито, претседател на Националниот комитет за ослободување на Југославија.

По читањето на телеграмите претседавачот Панко Брашнаров го поздравува делегатот на Врховниот штаб генерал Светозар Вукмановиќ Темпо, делегатот на Главниот штаб на НОВ и ИО на Србија Живоин Николиќ-Брка, а и мајор Дикинсон и мајор Сричка, делегати на англиската и американската воена мисија.

Светозар Вукмановиќ Темпо беше бурно поздравуван и често прекинуван во говорот. „Онака ударнички како што ја создадовте својата војска, создавајте ја и својата национална држава“, рече Темпо. Од името на американската и англиската воена мисија, со кратка реч, отпоздрави мојорот Сричка: „Големите и херојските борби во Југославија под водството на Маршал Тито, познати се на англискиот и американскиот народ. Исто така, познато е оти македонскиот народ под водството на Главниот штаб на чело со генерал Апостолски зазема важно место во овие борби“.

По поздравот од мајорот Сричка, од името на Главниот штаб на НОВ и ПО на Македонија, Собранието го поздрави генерал-мајор Михајло Апостолски.

Откако поздравните говори беа одржани претседавачот Панко Брашнаров објави дека се минува на втората точка од дневниот ред: Избор на работното Претседателство на Првото заседание на АСНОМ. За Претседателството беа предложени следните лица:

За претседател на Претседателството Методија Андонов-Ченто, трговец од Прилеп, прв потпретседател Панко Брашнаров, учител од Велес, втор потпретседател Емануел Чучков-Мане, директор на гимназија од Штип, прв секретар Киро Глигоров, адвокат од Штип, втор секретар Веселинка Малинска, чиновник од Куманово; членови генерал-мајор Михајло Апостолски, командант на Главниот штаб на НОВ и ПО на Македонија, Бане Андреев-Ронката, политички комесар на Главниот штаб на НОВ и ПО на Македонија, Киро Петрушев, типографски работник од Скопје, Тодор Ѕвездин, потполковник на бившата југословенска војска и Тихомир Милошевски мајор, командант на Третата македонска ударна бригада.

Предложената листа беше усвоена со акламација.

По изборот на верификациска комисија претседавачот Панко Брашнаров објави дека свечениот дел на Првото заседание на АСНОМ заврши и со работа ќе продолжи по завршена вечера. Свечената сала одекнува со химната „Хеј Словени“. Сите се на нозе и целата сала пее заедно со хорот.

По завршената вечера Претседателството на АСНОМ продолжи со работа. Салата се исполни со делегати и публика. На бината се појавија и ги заземаа своите места членовите наработниот Президиум. Првото заседание на АСНОМ беше отворено и раководено од претседателот на Президиумот Методија Андонов Ченто.

Првото заседание на АСНОМ делегатите усвои девет државотворни решенија:

1. Решение на Антифашистичкото собрание на Народното ослободување на Македонија, како врховно законодателно и исполнително народно претставително тело и највисок орган на државната власт во демократска Македонија;

2. Декларација на АСНОМ за основните права на граѓаните на демократска Македонија;

3. Решение на Антифашистичкото собрание на Народното ослободување на Македонија за заведување на македонскиот јазик како службен јазик во македонската држава;

4. Правилник за работа на Антифашистичкото собрание на Народното ослободување на Македонија;

5. Решение на АСНОМ за образување на законодавната комисија при Президиумот на АСНОМ;

6. Решение на АСНОМ за образување на Државна комисија за утврдување на престаплението на окупаторите и нивните помагачи;

7. Решение на АСНОМ за одобрение решенијата, заповедите и задолженијата, земени од Главниот штаб на НОВ и ПО на Македонија и Иницијативниот одбор за свикување на АСНОМ;

8. Решение на АСНОМ за одавање признание и благодарност на Народно ослободителната војска и

9. Решение на Првото заседание на АСНОМ за избор на Президиумот на АСНОМ.

Првото заседание на АСНОМ донесе и два историски документи и тоа:

- Манифест на Првото заседание на АСНОМ до македонскиот народ, народностите во Македонија и до македонската емиграција;

- Проглас на Првото заседание на АСНОМ до македонскиот народ дека се удрени темелите на македонската федерална држава во нова Демократска и Федеративна Југославија.

Со усвојувањето на девет државотворни решенија и двата државотворни документи, делегатите на Првото заседание на АСНОМ ја конституираа македонската држава Федерална Република Македонија, во рамките на Демократска Федеративна Југославија.

Самиот факт што Првото заседание на АСНОМ беше одржано непречено и без какви било вознемирувања недвосмислено говори дека сите подготовки биле успешни и добро извршени.

На 2 август 1944 година се оствари визијата на Димо Хаџи Димов, еден од првите соработници на македонскиот великан Гоце Делчев „Народ кој даде еден Илинден ќе даде и втор“.

Во конаците на „Св. Прохор Пчински“ Президиумот на АСНОМ престојуваше до 10 септември, потоа го напушти манастирот. Движејќи се на југ кај селото Довезенци ја минува Крива Река. На 14 септември попладне, Президиумот на АСНОМ, заедно со 11. Македонска бригада влегува во ослободено Свети Николе. Во градот се задржува три дена. На 16 септември беше одржан митинг. На митингот говори одржаа Методија Андонов Ченто, генерал Михајло Апостолски и Бане Андреев.

По тридневен престој во градот Президиумот на АСНОМ, заедно со 11. Македонска бригада (без еден баталјон) вечерта на 17 ноември ја минува реката Вардар кај селото Новочани, северно од Велес и на 18 септември, преку селото Баљица, се упатува за Горно Врановци.

Во селото Горно Врановци, каде беше седиштето на военото и политичкото раководство на НОБ на Македонија, Президиумот на АСНОМ беше и на 13 ноември, кога беше ослободено Скопје, главниот град на Федерална Република Македонија.

На 17 ноември 1944 година Президиумот на АСНОМ, срдечно пречекан од многубројните ослободољубиви граѓани на Скопје, свечено пристигна во ослободено Скопје и ја продолжува својата државотворна работа.

(Крај)