Мислења

Од лошо полошо

Ана Павловска-Данева

Нема да зачуди ако анонимни судии утре побараат домашен притвор за судијка! И вакво ли „чудо“ би процесуирал претседателот на Судскиот совет

Совет на градоначалници од само една политичка партија е најновиот изум на политичката сцена во Македонија. Од страна на пратеник во Собранието на Република Македонија беше кажано дека тоа не е здружение на граѓани, туку официјален партиски орган. Ако веќе одредени пратеници не го познаваат добро правниот и политичкиот систем во државава, добро ќе беше да ги знаат барем темелните уставни вредности предвидени во нашиот највисок правен акт. Така, согласно со член 8 од Уставот на Република Македонија, локалната самоуправа претставува темелна вредност на Република Македонија. Една друга одредба од Уставот (член 115 стр. 2) утврдува дека „Општината е самостојна во вршењето на надлежностите утврдени со Уставот и со закон, а надзорот над законитоста на нејзината работа го врши Републиката“. Значи, централната извршна власт, согласно со нашиот Устав, може да врши надзор само врз законитоста на работата на локалната самоуправа, а и оваа контролна дејност се спроведува во точно утврдена законска процедура, а не според лично наоѓање на премиерот во улога на партиски шеф.

Како тогаш на граѓаните на Македонија да им се објасни свикувањето и распитот на сите вмровски градоначалници од страна на претседателот на Владата? Зарем тие не се избрани непосредно од граѓаните, без оглед на нивната политичка провиниенција? Според кој правен акт во државава тие се должни да му даваат отчет на премиерот за целокупното своето работење? Локалната самоуправа во вршењето на своите изворни надлежности се финансира од сопствени средства на приходи, што ќе рече, од парите на граѓаните што живеат во конкретната општина. Со кое право премиерот бара отчетност од нив? Тој ниту им ја дал власта ниту може да им ја одземе.

Подобро ќе беше градоначалниците да излезат пред своите граѓани, да им ги објаснат планираните проекти, спроведените активности, потрошените средства, да им објаснат зошто во најголем дел општини се зголемени јавните давачки и комуналните такси, зошто директорите на училиштата ги раскинуваат договорите со постојните наставници, а на нивно место вработуваат нестручни кадри без соодветно образование и искуство и слично. Вака, освен што средбата беше жална и патетична, укажа на уште едно навлегување во демократијата од страна на централната извршна власт, односно на нејзино директно мешање во работите на локалната самоуправа.

Сепак, добро е што медиумите пренесоа дел од овој настан, во спротивно, како ќе знаевме дека имаме градоначалници што му се заблагодаруваат на премиерот „за поставеното прашање“!? Се надевам, граѓаните имаа можност и од оној кус телевизиски пренос да проценат на кого му ја дале довербата за управување со својата општина и да се преиспитаат дали повторно ќе поддржат таква сервилност, политичка зависност и немање сопствен интегритет.

Следејќи ја оваа практика, се плашам власта да не добие повторно наплив на креативност, па да формира уште понови партиски органи како: совет на директори на училишта од ВМРО-ДПМНЕ, совет на директори на болници од ВМРО-ДПМНЕ, совет на наставници од ВМРО-ДПМНЕ, совет на професори од ВМРО-ДПМНЕ, совет на државни службеници од ВМРО-ДПМНЕ итн. Ќе морам да појаснам: претходнава констатација е само иронија, се надевам дека надлежните во партијата на власт нема да ја сфатат како сериозна идеја за реализација!

Кога веќе ги споменав директорите на општинските училишта, не смееме да останеме неми за состојбите што се случуваат во помалите општини. Замислете, во Агенцијата за вработување во Делчево немало кадри за наставници, па на нивно место се вработуваат домари!? Не знае човек што е пострашно, да му учи детето во училиште без тоалети и основни услови за елементарна хигиена или, пак, да му предаваат англиски јазик лица со завршени осум курсеви во стручна школа и двегодишно работно искуство на брод (на кој гостите и послугата зборувале на англиски)!? И, како што вели нашиот народ, директорот без срам и перде дава изјава за медиум дека бродскиот работник е соодветно решение за испразнетото наставничко место за кое законот предвидел изрични услови за вработување. Но, што е законот во споредба со седница на Советот на градоначалници (основното образование претставува изворна надлежност на локалната самоуправа), каде што градоначалникот добил амин за својата досегашна работа од премиерот?

Еве уште една идеја што ја изразува апсурдноста на нашиве состојби во јавната администрација: ако недостасува кадар за предавање на предметот Право во средните стручни училишта, може да се ангажира долгогодишен затвореник од практика, тој најдобро би го знаел текот на судската постапка, како и работењето во пенитенцијарните установи (затворите). За наставник во фискултура, пак, може да биде ангажиран и страствен гледач на спортски телевизиски емисии или невработен и нешколуван мл��динец, кој одлично игра фудбал пред зграда!

Околу правната сигурност на граѓаните може многу работи да се дискутираат, но најактуелен е примерот со повлекувањето на правилникот за ПП-апарати. Замислете, никој никому не одговара затоа што илјадници граѓани беа принудени да потрошат пари на глупости, за потоа да им биде кажано „Пу, пу, не важи“. А, фирмите што набавиле вакви апарати за масовна продажба што никогаш нема да ги продадат, кој ќе ги обесштети? Ова не е прв пример, уште поеклатантно беше принудувањето на граѓаните да купат патриотски фискални каси, по што повторно им беше кажано дека одлуката е незаконска, дека некој си експериментирал со моќта и овластувањата што ги имал. Како ќе им се надоместат залудно потрошените средства на граѓаните, кој ќе одговара за непромислените и незаконити одлуки? Никој и никако!

На крај, еве пример за крајно апсурдно однесување во судството и тоа во повисоките негови инстанции. Претседателот на Судскиот совет решил да препрати анонимна претставка од судии на Апелациониот суд до претседателот на Судот, поради тоа што судијка, за која е во тек дисциплинска постапка и е суспендирана од вршењето судиска функција (а, не е разрешена), доаѓала на работа и - замислете, комуницирала со претседателот на Судот во неговата канцеларија!? Со тоа можела негативно да влијае врз текот на постапката! Оние кутри судии што ја испратиле претставката требало барем малку да покажат сопствен интегритет и одважност и да се потпишат на документот. Замислете колку е способен судија на апелационен суд, што толку добро го познава правото што дава сопствено толкување на поимот суспензија и го изедначува со поимот прекин на судиска функција, штом се плаши или се срами од сопственото тврдење, па мора да пишува анонимни тастерски писма до Судскиот совет? Браво за непотпишаните судии на претставката! Со оглед на фактот што суспендираната судијка може и во слободно време да се наоѓа и да комуницира со колегите и со пријателите, па дури и со медиумите, нема да зачуди ако нејзините анонимните колеги утре побараат домашен притвор за судијката, така ќе бидат сигурни дека нема да има комуникација со никој надвор од нејзиниот дом! И вакво ли „чудо“ би процесуирал претседателот на Судскиот совет и би барал негово разгледување?

По сите наведени примери за состојбите во македонските државни институции и севкупниот јавен сектор, не ни останува ништо друго освен да заклучиме дека беззаконието, партизацијата, волунтаризмот и нестручноста , за жал, ни станаа основна карактеристика на денешнината.

(Авторката е професор на Правен факултет)