Суртучка разисторија

Тодор Атанасовски-Јане, еден од учесниците во стројот на Првата македонска дивизија

Зборот разисторија не е мој, меѓутоа е соодветен на она што сакам да го кажам во ова мое навраќање кон блиското минато, а врзано е за односот на ововремените владејачки формации кон најрезултатниот дел од историјата на македонскиот народ. Деновиве младиот господин пратеник Илија Димовски наместо да си ја гледа работата за која е избран и платен, се нафати нам, на граѓаните, да ни продава рог за свеќа „Големината на АСНОМ и нашите грешки“. Тикви варени, всушност, се впуштил да го разнебити и АСНОМ. Само ти знаеш зошто! Ако тоа време е грешно, тогаш тоа е наша грешност, на генерациите од тоа време, а не ваша. Којзнае кое време е безгрешно и зошто Вие, наш пратенику, лиете крокодилски солзи над обесправеноста на луѓето и на човекот во тоа време при живи луѓе. Зошто зборувате во нивно име. Патем, зошто го критизирате она што не го признавате? Вие во овој момент правите две кардинални грешки - го фиросувате АСНОМ и тоа го правите со злоупотреба на македонскиот јазик, кој е една од придобивките од грешното поасномско време. А, зошто тоа го правите. Сега за настанот што ме поттикна за ова и кој го доживеав како „суртучка разисторија“.

На 25 август се навршија 65 години од формирањето на Првата дивизија на Народноослободителната војска (НОВ) на Македонија. Тоа е 23. ден од илинденското обнародување на Македонија како држава, се' уште во екот на Втората светска војна и големата борба против фашизмот во која се вклучија не само демократските држави, туку и сите прогресивни луѓе. Воините од тоа време, од Неготино и од Кавадарци, се' уште се живи иако, под товарот на своите години, сторија гајрет и поттикнаа иницијатива, кога не го прави тоа државата, да се одбележи денот на оваа прославена македонска дивизија. Сосема чесно и патриотски. Се' уште живите борци и овој пат ги предводеа Бранко Малиминов и Наце (Атанас) Златев-Ѓорче. Тие ги посетиле градоначалниците, им предложиле да се одбележи денот. "Кажете што ви треба", ги прашале тие. Значи, "ним не им треба", мислам на ововремените владејачки формации. Тие се зафатени со правење своја историја, а како "случајно" некој неранимајко им го откажува она што им било ветено. Ние веќе не еднаш доживуваме бришење на делот од историјата на народот на Македонија од времето кога тој застана заедно со сите на вистинската страна во Втората светска војна и во борбата против фашизмот. Овој пат доживеавме и директно саботирање на чесните воини и на граѓаните што ја почитуваат својата историја, да се потсетат на херојските времиња. Историјата не ни припаѓа само нам, на воините од тоа време. Му припаѓа на народот на Македонија. Не знам чиј е и каков е тој интерес, но сигурен сум дека тоа е антимакедонски. Очигледно, некој функционира во зоната на тој немакедонски, туѓински интерес. Алал ви вера градоначалници!

Сега ќе си земам слобода на граѓаните на Македонија да им го претставам овој дел од нашата блиска - не моја, туку историја на македонскиот народ.

- Со формирањето на првата во Македонија, а 41. во југословенскиот нумерички систем, воена организација на НОВ и ПО, Македонија се воздигна на највисоко ниво од нашата воена историја. Со тоа и вооружената борба се воздигна на највисоко ниво во воено-водствена смисла.

- Формирањето се случи само 23 дена по денот кога беше обнародена македонската држава - по Илинден 1944 година, кога асномска Македонија како држава одлучи да ја продолжи војната до дефинитивната победа над фашизмот. Тоа е вистинска државничка одлука со која треба да се гордее не само секој Македонец, туку и секој граѓанин на оваа земја, зашто тој ден, можеби не де јуре, меѓутоа, де факто стана членка на големата антифашистичка коалиција, а народот стана дел од големиот антифашистички фронт.

- По АСНОМ, јас и моите соборци не бевме веќе шумкари, герилци, партизани - туку воини што зад себе имаат сопствена држава.

- Од тој момент, па до ден-денес ниту балканската констелација и политичка карта не е веќе таква каква што беше пред да се обнароди асномската држава. И денес, без неа - без АСНОМ, (наша) Македонија ќе биде таа што би можела да го запали светот. Тоа само ние не го знаеме, а го знаат сите други - релевантни во ововремениот свет.

Не ќе знаеме доволно кој дел од нашата историја го пустошиме ако не дадам неколку информации за ситуацијата, особено воената, во време на формирањето на Првата дивизија на Народноослободителната војска на Македонија.

Источниот фронт, особено Вториот украински фронт веќе ја исфрли од строј фашистичка Романија и напредуваше со сета силина кон Бугарија. Бугарија се нишаше, но се' уште му беше верна на Хитлеровиот Трет рајх. Дури на 8 септември, кога трупите на Вториот украински фронт пристигнаа до нејзините граници, му објавија војна на Рајхот. Хитлеровата врховна команда се најде во расчекор - со падот на Романија, а потоа и на Бугарија се создаде голем бришан простор и се загрози извлекувањето на големата стратегиска групација кодирана како група армии - Егеј ГАЕ - под команда на фелдмаршалот Александер Лер - 350.000-400.000 војници.

Одеднаш НОВ на Југославија, особено НОВ на Македонија изби по значење на самиот врв на стратегиската ситуација на европското војувалиште. Еве зошто:

а) Врховната команда на СССР беше заинтересирана оваа групација на Вермахтот да не се извлече или да се забави нејзиното извлекување, на што инсистираше и сојузничката команда на британскиот генерал Александер.

б) Хитлеровата команда инсистираше што побрзо да се повлечат силите на ГАЕ, за што беше значајна секоја минута.

в) Силите на ГАЕ мораа да се извлекуваат низ Македонија (Вардарско), зашто најкапацитетните проодни комуникации југ-север минуваа низ Македонија.

Бугарија и нејзината војска (царско-фашистичка) не само што ги одби сите, и наши и сојузнички апели да се вклучи во НОВ и заеднички да се бориме, туку упорно продолжуваше да се бори против македонската војска. НОВ на Македонија беше принудена да се бори и против германските групи во извлекувањето и против окупаторските трупи на фашистичка Бугарија.

Ете, зошто штотуку создадената македонска држава и нејзината млада, скромно вооружена, но јуначка војска уште во екот на Втората светска војна во еден момент се најде во самиот врв и центар на стратегиската ситуација на европското војувалиште. Кој разумен во Македонија и Македонец не сака да знае за ваквото минато на овој народ и оваа држава, која сама се нареди во стројот на победниците, а кажете ми, почитувани читатели, каков е тој интерес да се саботира одбележувањето и историското паметење. Зошто светот да не го потсетиме кои сме, каков е и колкав е нашиот (не мојот и твојот) придонес? На чесните Македонци тоа не им е својство - тоа е суртучки однос спрема историјата на сопствениот народ.