Анализа

Избери го својот цитат

Радмила Шекеринска

Каде ќе оди Македонија зависи од одлуката и од храброста на замолчаните и загрижените

Кога мали луѓе добиваат голема сенка, тоа значи дека заоѓа сонцето

Лин Јутанг, кинески писател

Избори, медиуми, бизнис, судство... Која е точката која им е заедничка? Не е чесност. Не е ни професионалност. Законитост? Уште помалку. Нишката која ги спојува и која диктира резултати, емисии, профити и пресуди се вика СТРАВ.

Секојдневно го гледаме овој феномен на дело. Прашувате зошто министерството со месеци не одговара на вашето барање – со шепкање велат „кај министерот е, не смеам ништо да ви кажам“. Поднесувате жалба до суд – официјалната тога без зборови ниту професионално достоинство, гестикулира дека не може да помогне и дека добила налог „од горе“. Полицаецот на кого му укажувате дека цела Ленинова е закрчена од непрописно паркирани возила, крева раменици и покажува дека црните лимузини со затемнети стакла се на луѓето чии имиња не смееме дури ни да ги споменуваме. Ги слушате бизнисмените како со часови се жалат дека нема пари, дека државата не си ги плаќа сметките, дека вака веќе не може, но кога ќе ги побараат тоа да го кажат во камера – уплашено велат: „Зарем мислиш дека сум луд?“ На телефон зборуваме со шифри, на улица внимаваме со кого ќе се поздравиме, во кафена внимаваме кого попреку ќе го погледнеме. И така секој ден. Со лажна надеж дека некој друг ќе ги скрши прангите на нашата неслобода.

Стравот веќе не е „унисекс“ – властите обезбедија „персонализирани“ форми. Корисниците на социјална помош се плашат таа да не им се укине со паушална одлука на некој „непартиски“ службеник за што немаат пари да се жалат на суд, па молчат кога истата доцни. Невработените се плашат да не станат „избришани“ зашто не ставиле потпис на третата копија на еден те ист документ, па молчат кога со денови чекаат да добијат сини картони. Докторите се плашат да не бидат оцрнети, па молчат кога немаат конци за операција. Пациентите се плашат ... од се’, па молчат кога гледаат дека лекот (најевтиниот, согласно одлуката на министерот) е обично „placebo“. Професорите се плашат да не бидат наклеветени дека се блазирани интелектуалци, па молчат додека го гледаат „самоубиството од заседа“ на Универзитетот. Новинарите се плашат да не испаднат „платеници“, па молчат за платеништвото на газдите. Едниот сосед молчи за да му го вработат син му; другиот, пак, за да не му ја избркаат ќерката. Газдата на гранапчето молчи за да не му дојде инспекција; газдата, пак, на фирмата од спротива, за да му излезе инспекцијата која му „кампува“ еве веќе 3 месеци.

Гласот на оние кои не се „превентивно“ замолчени се покрива со „плукачки шум“. Функционира беспрекорно. Ако власта идентификува неколку „непоправливи случаи“ кои одлучиле да говорат и покрај се' – тогаш се применува „план Б“. На „храбрите“ им се пуштаат неколку платени „загари“ кои добиваат ударни термини за да кажат дека тие се „анационални предавници“, дека работат за други каузи и служби, дека биле шпиони уште кога биле во градинка, дека семејството им било „сомнително“... Плукачите се ротираат, но плунката секогаш е иста: лажна, леплива и добро платена.

Но, и ова е нежно во споредба со третиот „арсенал“. Тој е резервиран за оние кои отрпнале на критиките и лагите, на етикетите и заканите. Оние кои решиле да одат понатаму, а ни шумот не ги втишал. Поради многу камери и изјави, тие завршуваат повторно со камери, но и со лисици. Легнати се на пад, се тресат пред очите на нивните деца и пријатели, се апсат, се приведуваат и... се забораваат таму. Заради нивна „безбедност“, а и за памет на останатите.

Пред два дена еден колега од една нормална европска земја, ми постави уште понормално прашање: „Радмила, зошто овие луѓе не го користат Европскиот суд за човекови права? Па тој постои за да не' спаси од неправдите и политичките притисоци од секаков вид“. Тука лежи зајакот! Европскиот суд може да разгледува жалба на веќе дадена правосилна одлука на наш правосуден орган, а нашите „виновници“ ретко стигаат на суд, а уште поретко до правосилна одлука. Нема ни потреба. Ако си веќе 10 месеци во притвор, ако твоето име се валка во калта секој ден од тие 10 месеци – судот станува неважен дури и за одмаздничката власт. Ти си веќе осуден и казнет за твојата илузија дека живееш во слободна држава.

Ова е вториот столб на кој почива силата на македонските властодршци. За првиот - парите пишував минатата недела. Парите лепат, а стравот дополнително стега. Кој не се купува, тој може да се уплаши. Кој не се купува, МОРА да се уплаши. И пирамидата на еден човек-една фамилија-една партија стои цврсто. Не и' можат ништо ни растечката сиромаштија, ни големата безработица, ни блокираните интеграции.

Кога власта се плаши од својот народ, тоа е слобода. Кога народот се плаши од власта, тоа е тиранија – рекол Томас Џеферсон. Џеферсон е резервиран за официјалните говори на нашите власти, но „меѓу своите“ тие го преферираат Буковски (не „купувајќи“ ја неговата иронија) кога вели: „Разликата помеѓу демократија и диктатура е тоа што во демократија прво гласаш, а потоа следиш наредби; додека во диктатура немаш потреба да трошиш време на гласање“. Така нашите „првенци“ со силно изразени семејни вредности Џеферсон си го цитираат дома, а Буковски кај партнер(к)ите.

Малите македонски политичари добиваат се' подолги сенки и навистина изгледа дека сонцето се спрема да зајде. Дали ова значи смртна пресуда за македонската демократија? Од нас зависи. Од оние кои се' уште зборуваат, пишуваат, пркосат. Но, уште повеќе од оние кои се' уште молчат. Стравот е нормална реакција на рационални и одговорни луѓе. Се плашат за себе, своето семејство, своите деца. Оправдано, за жал. Каде ќе оди Македонија зависи од одлуката на замолчените и загрижените. Од нивната одлука и од нивната храброст. Храброста која не е отсуство на страв, туку рационална победа над стравот. Храброста како одлука да се одважиме денес, за да не се плашиме цел век.

Од страв и насилство бегам во поезија. А таму Шекспир ги предупредува македонските владо-насилници: „Со време го замразуваме тоа од што се плашиме“. Стравот можеби им донесе уште еден мандат, но омразата ќе им го земе.

(Авторката е пратеник)