Ден за паметење и за сеќавање

Девет децении од раѓањето на научникot, дијалектолог и славист, академик Божидар Видоески

Убавка Гајдова

Денеска се навршуваат 90 години од раѓањето на академик Божидар Видоески, човекот што се вбројува меѓу основоположниците на македонската наука за јазикот.

Академик Божидар Видоески е истакнат научник, дијалектолог и славист. Тој е еден од првите ученици на Блаже Конески, набрзо станува негов најблизок соработник, сочинувајќи ја првата генерација професори на Катедрата за македонски јазик и јужнословенски јазици на Филозофскиот факултет во Скопје. Покрај професорскиот ангажман насочен кон оспособувањето нови кадри, професори по македонски јазик, новинари и лектори, Видоески има врвен придонес во истражувањето на историскиот процес на издвојување на македонскиот дијасистем од соседните словенски дијасистеми, во проучувањето и во откривањето на историјата на дијалектите на македонскиот јазик, како и нивната современа состојба; со други зборови, Видоески до крајот на животот посветено работеше на расветлувањето и потврдувањето на темелите на македонската јазична самостојност. Неговата научна активност придонесува тој лично да се стекне со исклучителен углед во меѓународните славистички кругови, но и македонската лингвистичка наука да заземе рамноправно место меѓу светските славистички центри.

Како долгогодишен раководител на Семинарот за македонски јазик, литература и култура во Охрид, Видоески вложи посебен труд за создавање, одржување и за ширење на комуникацијата со голем број слависти и млади македонисти од странство, исто така, особени се залагаше за афирмација на македонскиот јазик во странство, а како резултат на тоа дојде до отворање на голем број лекторати и курсеви за македонски јазик на славистичките катедри во словенските и во другите земји.

Видоески беше македонски претставник во Меѓународниот комитет на славистите и претседател на Македонскиот комитет на славистите. Во рамките на Македонската академија на науките и уметностите тој ги раководеше меѓународните лингвистички проекти од македонска страна, но истовремено беше и еден од идеолозите и најистакнатите претставници на овие проекти.

Божидар Видоески е основач на современите дијалектолошки истражувања во Македонија, а со негова заслуга почнуваат и топономастичките истражувања во Македонија на едно високо научно ниво. Тој е иницијатор и раководител на најобемниот и најкомплексниот лингвистички проект во Република Македонија, Македонски дијалектен атлас, кој се работи во рамките на Институтот за македонски јазик. Работата на овој проект подразбира теренски истражувања и записи од 350 пункта од целата јазична територија на македонскиот јазик, што значи и македонските говори во Албанија, Грција, Бугарија и во Косово. Цел на овој проект е на лингвогеографски план да се претстави современата состојба на македонските дијалекти на сите јазични нивоа: фонолошко, морфолошко, синтаксичко, лексичко и зборообразувачко.

Како резултат на горенаведените активности, Видоески создаде импозантен опус од околу 300 библиографски единици, а од многубројните активности што ги презеде на планот на меѓународната соработка посебно заслужува да се истакне соработката со Полска, како резултат од тоа е објавен голем Македонско-полски и полско-македонски речник.

Дваесет и пет години Божидар Видоески беше уредник на списанието „Македонски јазик“, кое е орган на Институтот за македонски јазик, а беше член и на Редакцијата на „Прилози на Одделението за лингвистика и литературна наука на МАНУ“. Проектите и активностите што ги иницираше и раководеше академик Видоески и денес успешно се реализираат како резултат на неговиот ангажман да создаде и да остави зад себе кадар што успешно ќе може да ја продолжи неговата сестрана научна и творечка работа.

Иако неизречен докрај, научниот и животниот опус на Божидар Видоески (поради просторната ограниченост) импресионира со својата обемност, сестраност и квалитет. Датумот на неговото раѓање е само уште еден повод да се потсетиме на неговата научна и творечка работа, да не ги заборавиме нашите претходници и да се трудиме и натаму достојно да ја презентираме македонистичката наука во земјава и во светот.