Претходен број

Кантар

Лопата блуз

Агим Јонуз

Ја заборавивме лопатата. Сакаме леб без мотика. Имаме „сељаци“ да ги ринеш со таа иста лопата, а немаме силно и здраво село

Пред неколку ден разговаравме со еден пријател Србин на тема стара Југославија и слично, па јас на шега го потбуцнав дека Србија беше бомбардирана страшно и дека штетата беше голема. Своевремено во Србија наместо „добар дан“ се викаше шеговито „бомбардан“. Во низата теми што ги свртевме, мене ми стана прилично забележливо тоа што тој повторуваше дека бомбардирањето можеше да продолжи колку сака, а народот немаше да остане гладен. Неговата теза се темели врз фактот дека тие имаат здраво село во кое селанецот произведува храна и секоја селска куќа може да храни најмалку пет други куќи. Има - селани! А ние?

Кај нас, ситуацијата е трагикомична. Не толку одамна, бев со еден пријател во едно село во околината на Скопје. Пријателот го беше повел синчето од две годинки да го шета. Кога излеговме од кола, детето вресна од страв! Знаете од што се уплаши? Од кокошка! Не е детето криво. Не видело кокошка во живо! Живее во солитер сред Скопје и за него нема домашни животни. За него се' е диво! Колку и да се смеевме, сепак, таа ситуација ме натера да размислам колку се отуѓивме од селото. А, да е барем некое село. Нема веќе ниту села во онаа класична смисла. Кај нас веќе не се знае што е село, што е град. Селаните си имаат станови во градот, а граѓаните си имаат викендички на село. Сите станале некаков хибрид на - ни таму, ни ваму. Во мое маало ги викаат „сељаци“. Нашиот селанец (не реков сељак), живее на село, а купува во продавница леб, млеко, сирење, месо... Треба ли коментар? Младината бега од село како од куга, старите се мачат и живеат во спомени кога се жнеело и вршело, а генерално селските средини се трансформираат се' повеќе како викенд-населби каде што се' повеќе можат да се видат добермани и пудлици отколку крави, овци, кокошки... Катастрофа!



Замислете си, Македонија која може да храни половина Европа со раноградинарски производи се' повеќе е земја во која може да се констатира дека доматот, пиперката, бостанот веќе стануваат луксуз! Скапо станува да се храни човек во земја која бог ја обдарил со почва во која и камен да засадиш ќе никне. Македонија просторно може да се осмисли како елдорадо за земјоделство. Во земја со здрава и добро развиена инфраструктура, а на простор колку Македонија, не ни е потребно ништо друго. Можеби некој ќе ме нарече луд и ќе праша дали јас би се занимавал со земјоделство, ама најсериозно сметам дека Македонија може и треба да биде земја која, пред се', произведува - храна! А бе, бог ни го дал тоа како предиспозиција. Зошто Македонија бега од божјата предиспонираност да биде земјоделска, сточарска и, воопшто, хранопроизводствена земја. Трагично е што Македонија глуми нешто сосема поинакво од она што го носи во темелот и исконот, а тоа се непрегледни пасишта кои може да се белеат со овци, да жолтеат со житни полиња, оризови полиња како на Тајланд... Тоа воопшто не значи дека младите нема да имаат пристап на Интернет, дека не може да возат бесни аута, дека не можат да живеат „пали и вози у Скопје на концерт“... Секако, ова што тука го ’ломотам‘ не е толку едноставно затоа што тоа прашање подразбира студии од разни дисциплини на науките (без уметностите), но, нели е катастрофално што воопшто е дојдено до ова дереџе? Воопшто не сум компетентен да дискутирам на оваа тема од причина што не е мој домен и не сум стручњак за ова прашање, ама не можам, а да не прашам јавно.



Ќе направам намерна дигресија за да пообјаснам што сакам да кажам. Велат, детето се гледа од мало какви афинитети, таленти и интереси има, па затоа треба да се форсира и потпомага да ги развива за да може еден ден да дојде до некакви достигнувања достојни за предиспонирано дете. Дали Македонија и македонската економија го држи кормилото во правец во кој предиспонираноста ќе биде целосно впрегната во прогрес. На толку многу невработени, на миграционата инвазија од село град, на едно огромно пространство неискористено во Македонија (да не кажам пустелија), не знам што би можело да се коментира. Зошто се бега од вистината дека Македонија е земја на сточари, земјоделци, аргати. Зошто се бега од изворниот концепт за тоа кој сме, што сме, кој ни е коренот, за што најмногу не бидува, каква ни е историјата... И, да не бидам погрешно разбран, тука не мислам на Македонците како етнос, туку и на Албанците ина сите други што живеат на овие простори. Сите до еден треба да се согласни дека се во ист кош.



П.С. Ја заборавивме лопатата. Сакаме леб без мотика. Имаме „сељаци“ да ги ринеш со таа иста лопата, а немаме силно и здраво село. Тоа село одамна кај нас го фатила клетва. Тоа исто село во кое растеле генерации со црвени обравчиња, хранети со природно млеко без прав и адитиви, црвени домати од кои, не дај боже, да ти капне на бела кошула, не можеш да ја испереш дамката. Се запусти селото до толкава мера со жал да констатираме дека Македонија треба да увезе од странство нешто што мајката земја го дала како можност тука да расте. Сите сакаат да бидат граѓани. Колку жители има Македонија, исто толку има желби да се живее „у Скопје“. Замислете една криза (скраја да е) каква што беше во Србија за време на војната. Па, би умреле сите од глад! Не мора никој да не' отепува, сами ќе испоцркаме до еден. Село, во кое нема можност во секој момент да си замесиш лепче, да измолзеш крава, да имаш свежи јајца, не е село! Не е село во кое не мириса на шталско ѓубре и во кое нема на секој агол да чуеш „муууу“. А, кога само ќе помислам на детенцето кое се уплаши од најобична кокошка, срце ми се кине. Ми отвора милион и едно потпрашање. Дали и колку имаат контакт децата кои живеат на бетонот во Скопје со домашни животни - кокошка, гуска, јагне, крава, прасе... Колку дечиња воопшто виделе во живо домашни животни? Дојде ли време во кое треба да ги носиме во зоолошка градина за да видат коњ? Треба ли на кокошките да гледаме како на „закана за безбедноста“ на нашите деца? Глупости, трагедија. Повторно, на крајот, ќе се извинам ако се мешам во работи во кои не се разбирам и делам лекции по агроекономија. Но, сметам дека не треба да бидеш експерт за да поставиш едноставни прашања и да потегнеш теми за дискусија кои се од суштински карактер. А, мене ми текнува кога бев дете, дури и во Скопје, близу до центар, имаше бавчи во кои имаше засадено пиперче, домат... Па, на времето дури и во Скопје можеше да се чуе кукурикање на петлиња. Дури и срамота беше ако си чаирчанец, а бавчата да не ти замириса, ако ��ишто друго, барем на некакво овошје, на некоја слива, кајсија, праска... Имаше храна! Тоа беше Македонија во својот искон и корен. Аграрна, а не со „ташни и машни“. (Нема леба без мотике - српска народна)

(Авторот е аналитичар/колумнист)

[email protected]