Претходен број

Мислења

Косово пред раскрсница

Филип Петровски

Во Косово се случуваат состојби и настани на кои Македонија треба да им пристапи со сериозна стратегија

Оваа недела зачестија информациите за проблемите на Косово. Како и секогаш, ми се чини дека, прво, не сме доволно информирани и, второ, некако како да не сме заинтересирани. Случувањата како да се некаде далеку и не може да имаат никакви последици врз Македонија.

Пред неколку дена генералниот секретар на ОН претстави план според кој на мисијата во Косово (УНМИК) и' е потребно преструктурирање за да може да одговори на новите предизвици. Се констатира дека ситуацијата е многу променета, што само по себе бара нов пристап. Веќе во средата Советот за безбедност едногласно го одобри планот на Бан Ки Мун, со кој се создаваат услови за распоредување на ЕУЛЕКС во Косово. Во исто време косовските власти жестоко се спротивставија на тој план. Тие сметаат дека ќе го доведе во прашање суверенитетот и интегритетот на државата и може да создаде два паралелни синџира на власт што би ја оневозможило Приштина да воспостави власт на целата територија на државата. Имено, планот на Мун предвидува европската мисија да биде присутна во областите кои се населени претежно со албанско население, додека во областите каде што доминира српското население ОН да ја задржи контролата врз полицијата. Ова двојство им пречи на косовските власти, бидејќи ги оневозможува да ги воспостават државните институции во северните делови на земјата со српско население.



Интересно е да се нотира дека косовскиот премиер во интервју изјавува дека овој план „отвора можност за постојана нестабилност. Кој има интерес за ова? Само остатоците од ’мрачните‘ структури од блиското минато“. Тој смета дека ова гласно противење не е раскинување на партнерството со западните поддржувачи и дека тоа и во иднина ќе продолжи. Меѓутоа, на протестите што се одржаа во Приштина пред десетина дена за првпат не немаше американското знаме, кое дотогаш се појавуваше како редовен декор на сите манифестации. Да се потсетиме дека ниедна одлука не може да биде донесена во Советот за безбедност доколку една од петте ��остојани членки се реши да го искористи своето право на вето. САД се изјаснија за планот на Бан Ки Мун, со што всушност го овозможија неговото усвојување. Дотолку повеќе што САД побараа и Приштина да го поддржи овој план. Во процесот се спомнува Даниел Фрид (познат на нашата јавност) помошникот државен секретар, кој јасно ставил до знаење дека САД, кои безрезервно ја поддржуваа независноста на Косово, во овој случај сметаат на косовска поддршка на овој план.



Останува да се проследи како ќе се канализира сега Косово, кога се знае дека се' до овој план немаше некои поголеми проблеми на релацијата Вашингтон - Приштина. Повеќето набљудувачи на состојбите поврзани со конфликтот во Југославија во 1999 и патот на Косово кон независност се согласуваа дека Косово се третира како милениче на САД и дека се' му е дозволено. Се' уште стојат отворени многу прашања од патот кон независноста на таа држава. На пример, масакрот во Рачак, кој се искористи за почеток на воената интервенција врз Југославија (овој инцидент се случи на 15 јануари 1999, со 45 жртви, а тој е значаен затоа што конечно ја канализира интервенцијата на НАТО во Југославија и Косово). Или, пак, масовната вклученост на медиумите во создавањето подлога за воена интервенција (Клинтон ги споредува настаните на Косово со холокаустот на Евреите во Втората светска војна, истото го прави и Си-Ен-Ен на својата програма. А американскиот Стејт департмент, според „Њујорк тајмс“, заговара дека околу 500.000 Косовци се исчезнати или мртви - но, информацијата никогаш не е потврдена).

Токму поради овие моменти многумина ја сметаа како неправедна интервенцијата, а поддршката на Косово како непринципиелна. Се' до сега. Се чини дека работите драматично во скоро време ќе се менуваат во Косово. Со самото тоа и во неговото поблиско опкружување. Едно е јасно, сега веќе се наѕира нова американска политика кон косовското прашање. Се' она што досега можеше да изгледа како една непринципиелна политика, како навивање за својот сојузник и негово отворено поддржување, добива сосема нова светлина. Изгледа дека (без разлика на генералната непопуларност на примената на воената сила во разрешувањето на конфликтите од последниот претседател на САД), сепак, може да се извлечат некои константи на нивното дејствување. Една од нив е дека не се фаворизираат одредени држави по секоја цена. Косово се чинеше дека е во повластена ситуација и дека може да прави што сака, а зад себе ќе ги има САД. Сега ситуацијата драматично се менува. Може да се заклучи дека САД следат принципи во својата надворешна политика, односно над одредени вредности не ставаат држави. Ако е интересот на овој регион, односно ако нивниот интерес е во регионот да има стабилност, мир, просперитет и етничка толеранција, тогаш веќе може да се распознаат контурите на едно ново дејствување.



Дали е подготвена Приштина да го ризикува своето пријателство со САД, со одбивањето на планот и уште повеќе со енергичното спротивставување на веќе добро познатиот принцип со протести, декорација со знамиња на западните сојузници и порано многу ефикасното инсистирање на човекови права. Сега независноста е освоена и време е за одговорност. Лидерството не е лесна работа. Како ли му е сега на Тачи? Премиер е на Косово. Својата униформа ја замени за комотна позиција. Но, сега е тука одговорноста - да се наоѓа секогаш модус вивенди во една комплицирана состојба... Сигурно повеќе размислува за својата униформа, отколку за фотелјата. Ова го велам затоа што се појавија информации дека тој планира конфликти само за да се задржи на власт. Тие конфликти би можеле да го вовлечат цело Косово за кратко време. И, што е уште поопасно, тие би можеле да се прошират и надвор од границите на државата.

Јас останувам неутрален, но сепак не си дозволувам да поминам преку некои од фактите и сам да се цензурирам. Свесен сум дека ова што го пишувам може да биде искористено за денунцирање, па сепак, слободната мисла мора да биде неприкосновена и ставена на увид на заинтересираната јавност. Реално е да бидеме загрижени, но и целосно подготвени да ги пречекаме предизвиците од тоа што може наскоро да се случи. Ќе потсетам на оружениот напад врз „алфите“кој коинцидираше со развојот на настаните во Косово. Не знам дали е случајност или можеби праќање порака од истите структури дека имаат сила да ја вовлечат (да се обидат) и Македонија во една поширока дестабилизација на регионот, доколку не им се удоволи и овој пат.

Токму ова се моменти и настани на кои треба да се пристапи со сериозна стратегија. На нашите сојузници треба да им се објасни сериозноста на ситуацијата и во Македонија во однос на настаните кај северниот сосед и да се побара заедничко планирање на можната разврска. Македонија е пример на соживот и стабилност, каков што нема на друго место на овој Полуостров. Тука се применети и функционираат мерки и стандарди какви што никогаш нема да има, на пример, во Косово (меѓу Србите и Албанците). Многу пати е тоа констатирано од сите релевантни фактори. Затоа во вакви критични моменти треба јасно да им објасниме на нашите сојузници дека бараме јасно да им укажат на сите - што може да го загрозат мирот и просперитетот на нашата држава дека тоа тие нема да го прифатат.

(Авторот е магистер по меѓународна политика)

http://filippetrovski.blog.com.mk