Кич-митологии
Монодијалози
 Венко Андоновски
Што е полошо од едноумието? Две едноумија!
„Се расправа дека некој од древните цареви, кога начул за чудото на огледалото, нарачал да му донесат оддалеку една таква направија. Царот имал израсток на десната страна од челото, како рокче. Наспроти тоа, никој од неговите служители и поданици никогаш не му рекол дека има израсток. Царот знаел за израстокот не само од сеансите на нарцистички побудените огледувања во водата, туку и од личен опит: секогаш кога сакал да го стави прстот на челото, за да изгледа замислено (владетелите тоа особено го сакаат), се соочувал со рокчето. Во вестите кои ги добивал за чудесниот изум на огледалото, а кои доаѓале од гласници и намерници низ неговото царство, имало и една интересна шпекулација, која пресудила да го нарача бесценетото чудо и да го плати со товари злато: се велело дека огледалото има лековита моќ и дека ги поправа маните на огледувачот.
Кога огледалото конечно стигнало и било поставено пред царот, тој, и покрај најавите за лековитост, во него ја видел својата слика со израстокот на челото, овој пат дури и преместен на левата страна. Збунето се допрел со раката и забележал дека и таа, од десна, станала лева. Ја поврзал веднаш оваа измама со нечисти сили и решил да го преполови огледалото, надевајќи се дека онаа половина со рокчето ќе ја скрши и фрли, а ќе ја задржи само ’убавата‘ половина. Кога го скршил чудото, сфатил дека си има работа со ѓаволот лично: и во двете половини го гледал повторно целото свое лице, односно – рокчето. Злото се удвоило, наместо да се преполови. Царот умрел од сознанието дека секој што ќе се обиде да го преполови ѓаволот, од еден ќе направи – два ѓавола, наместо половина ѓавол“.
Ова е, драги мои, еден неискористен фрагмент од мојата дамнешна книга раскази „Фрески и гротески“, кој никогаш не се разви во расказ, но еве, дочека да се најде во колумна која се прашува: дали навистина со „кршењето“ на едноумието добивме „полиумие“ или, напротив, добивме повеќе едноумија? Ова прашање го поставувам повеќе како реторичко, затоа што сум сигурен дека со нашата повеќепартиска сцена работите стојат како и со парчињата од огледалото на несреќниот цар: од еднопартиски систем создадовме повеќе партии, но во нив остана, како нивна јатка - суштината на еднопартизмот: монолошкиот идеолошки дискурс, тоталитарната и тотализирачка свест дека НИКОЈ ДРУГ НЕМА НАОКОЛУ И ДЕКА НИКОЈ ДРУГ НЕ МОЖЕ ДА БИДЕ И НЕ Е ВО ПРАВО.
Доказ за монолошката дискурзивна практика на нашата политичка сцена, односно – доказ дека од едно едноумие полоши се две или повеќе едноумија е веќе фрустрирачката, хронична, речиси дведецениска неможност да се воспостави регуларен дијалог на политичката сцена, не само меѓу нашите партии, туку, еве, сега и во меѓународните „дијалози“ со Грците. Само дијалогичноста е знак на вистинска демократија. Наместо тоа, ние имаме само формално сопоставени монолошки дискурси, кои не можат да прераснат во дијалог, се' додека не се испреплетат. А за да се испреплетат монолозите и да прераснат во дијалог, конечно треба да почне да се СЛУША другиот. Треба да се научи вештината на слушањето, но и да се расчисти: дали ни е поважна вистината од тоа КОЈ во дијалогот ќе остави впечаток на победник?
На едно место во својата „Интелектуална историја на Европа“, Марвин Пери говори за темелното значење на дијалогот по однос на знаењето, а таа придобивка му ја припишува на генијалниот Сократ, темелот на сета натамошна европска филозофија: „Она што тој го обезбеди беше метод на испитување кој се викал дијалектика, или логичка дискусија. Онака како што Сократ го користел, дијалогот, односно дијалектичката размена меѓу поединците, бил неопходен извор на сознанија и ги принудувал луѓето да излезат од апатијата и од своето самозадоволство, та критички да ги преиспитаат своите мисли, да им се спротивстават на нелогичните, недоследните, догматските и непрецизни тврдења и да ги изразат своите идеи со јасно дефинирани изрази“.
Акцентот овде е, се разбира, на она: „критички да ги преиспитаат своите мисли“. Кој од денешниве „дијалогисти“ некогаш го ставил прстот на чело за да ги преиспита своите мисли? Акцентот е, исто така, и врз она излегување „од своето самозадоволство“. Кој од денешниве „дијалогисти“ признал дека другиот има право за нешто, што подразбира – излегол од своето самозадоволство и од болната, нарцистичка потреба да се биде секогаш во право (всушност, да се остави впечаток дека вистината е на негова страна), макар и со говорење полувистини или флоскули?
Затоа, да си признаеме гласно: ние не знаеме да разговараме. Ние сме монолошки тип на култура, без разлика колку гласови говорат во ист миг. Кога ли ќе ни се случи, на пример, следново, како во еден славен Платонов дијалог: - Велиме, на пример, дека не секој знае да се грижи за коњи, туку коњарот. Така ли е? - Така е. - Во таа смисла, нели коњарството е грижа за коњи? – Да. – Нели и за кучињата не знае секој да се грижи, туку најмногу ловџијата? – Така е. Ловџискиот занает нели е грижа за кучиња? – Да. –А говедарството за говеда? – Секако.
Во овој фрагмент, оној кој вели „да“ и „секако“ воопшто не е пасивен, ниту „губи“, бидејќи ја потврдува вистината. Но, изгледа дека денешниве „дијалогисти“ воопшто и не ги интересира потрагата по вистината: тие ја имаат пред да почнат да разговараат. Чуму тогаш воопшто разговор?
Некој ќе рече: тоа е така, затоа што политичкиот дискурс по природа не го интересира вистината, туку создавањето илузија за вистинитост. Друг ќе рече: политиката е практична борба за гласачи и таму не е важно што е вистина, туку „она за што луѓето мислат дека е вистина“ (тоа под наводниците е една од најпопуларните дефиниции на поимот „јавно мислење“). Но, ако е така, нека престанат сите тие кои тврдат дека водат дијалог, да се користат со поимите „вистина“ и „стварност“ како да се нивни личен имот. Ние, обичните смртници, зависиме од нивните разговори и знаеме дека и покрај реторичките вештини - стварноста е се' што имаме. Секакво друго бегање во некаква друга стварност, макар и политички украсена се вика – психоза. А за неа не ни се потребни политичари, туку психијатри.
(Авторот е професор на Филолошки факултет) |
