„2012 - последните Македонци“ со нов апел за разбирање

Претставата на Сашо Миленковски низ народните умотворби го претвора нашиот очај за разбирање во фарса

Сунчица Уневска

Премиерата на претставата „2012 - последните Македонци“ во режија на Сашо Миленковски, која се одржа на 29 април во Драмски театар, беше испратена со еуфорични аплаузи. Понекогаш е навистина многу тешко да воспоставите дистанца особено ако сте присуствувале на премиера. Бидејќи, како по правило, премиерите често се многу добро поздравени и понекогаш премногу исфорсирано наградени. Што се однесува до „2012 – последните Македонци“, тоа е претстава што е симпатична, на моменти луцидна и комична, во која шестемина актери се навистина одлични, но чија претензија да го отслика македонскиот генетски и духовен код е повеќе замислена отколку навистина остварена.

Не дека претставата не содржи многу од нашите народни умотворби, фолклор и обичаи. Напротив. Ги содржи толку многу што тешко дека ако во сето тоа не сте упатени, било што можете и да разберете, освен да се забавувате. Тоа така звучи за нас, како што вели Миленковски, луѓето од 21 век кои не ја знаат духовната историја на својот народ, а камо ли за странците. Сепак, не би се согласиле со режисерот дека каде и да се одигра оваа претстава ќе биде разбрана. Тоа е забавна претстава преполна со толку многу работи, кои можат само да создадат хаос кај гледачот, па така таа не може да постигне ништо друго освен да биде комична. Прашањето е колку навистина би можеле да го доловиме кодот на Шведска, на Исланд или на било која друга земја ако гледаме нивна претстава преполна со нивниот фолклор, мудрости и обичаи. Ако не е забавна, тогаш може да биде само здодевна.

Не дека во претставата не е вложено многу труд. Во неа има од се' по нешто, во моментов таа секако е актуелна и адекватна за своето време и веќе поради самото тоа значајна и важна за многумина. Факт е дека сите народни танци, сите наши познати песни, користени од огромната ризница на народниот гениј, сите аранжмани на Венко Серафимов, како и играта на актерите помогнати од нашите искусни мајстори од „Танец“, се одлично изведени. Актерите: Билјана Беличанец – Алексиќ, Билјана Драгичевиќ – Пројкоска, Трајанка Илиева, Рубенс Муратовски, Зоран Љутков и Игор Ангелов се навистина импресивни во својата игра, преполни со енергија и ентузијазам. Па сепак, претставата во целина е далеку од она што претендира да биде.

Во неа има и од постарата и од поновата историја, има претензија да проговори за нашата издржливост и неуништивост, па дури и за нашето поигрување на своја сметка, кое и придонело низ сите премрежија во историјата да го зачуваме она што го носиме, вака или онака. „Комеди, комеди“, најавува цело време Рубенс Муратовски, и да, мора да бидете комични за да ве разберат тие кои не ве разбираат (или тие кои не сакаат да ве разберат). Има многу повеќе тенденциозност во оваа претстава од најавеното. А најавеното беше д��ка не е важно да не разбере Европа, туку важно е да се разбереме сами.

Но, ние сепак сакаме толку многу да кажеме и да претставиме, толку очајно сакаме да упатиме некаков крик за да не разберат, што понекогаш умее да се претвори во своја спротивност. Да, ние првенствено мораме да се разбереме и да си веруваме самите на себе. А оваа претстава, и покрај нејзината комичност и луцидност, па дури и навидум леснотија има поголеми цели, кои не стигнуваат таму каде што треба, а и навистина нема никаква потреба. Во секој случај, тоа е претстава која ќе биде првенствено забавна за нас, за оние кои можат она што е содржано во неа да го разберат, за да можат на тоа и да се смеат. Се разбира, ако сакаат таков вид на претстава.