Петокраката паѓа од државниот грб со консензус

Посуштински измени на грбот ќе се прават откако државата ќе стане членка на ЕУ

Оливера Војновска

Македонија ќе го дочека членството во Европската унија без црвената петокрака на државниот грб, а дотогаш местото на овој симбол ќе остане празно. Посуштински измени на грбот ќе се прават дури откако државата ќе влезе во некои помирни води и во една порелаксирана атмосфера, растоварена од етничките предрасуди. Таква е намерата на Владата, која за отстранувањето на само еден од елементите на грбот, кои неодоливо „потсетуваат на социјализмот“, има поддршка и од опозицијата (од македонскиот блок). Сепак, опозиционерите имаат сериозни забелешки на пристапот, со кој по 63 години се менува државниот симбол, нагласувајќи дека не се работи за партиски грб за да може да се направи со договор меѓу премиерот и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, и лидерот на ДУИ, Али Ахмети. Социјалдемократите забележуваат зошто за овој потег претходно не се направени политички консултации и не е консултирана јавноста.

На оваа владина иницијатива и' претходеше предлогот на ВМРО- Народна, која се заложи за земскиот грб на Македонија. Оттаму вчера соопштија дека од вторник ќе почнат да собираат 10.000 потписи за нивната иницијатива.

Хералдичарите предупредуваат дека не е добро да се прават парцијални измени на државниот грб, туку темелни. Сугерираат да не се импровизира и проектот добро да се осмисли и од ликовен и од историски аспект.

Претседателот на Македонското хералдичко здружение, Јован Јоновски, вели дека со вадењето на петокраката, во основа, не се менува ништо. „Не е само ѕвездата симбол на идеолошкиот концепт, туку и класјето, лентите што се инспирирани од грбот на СФРЈ. Потребно е целосно ревидирање на грбот, еден посериозен зафат што ќе се обработи и историски и хералдички“, ни изјави Јоновски.

Премиерот Груевски вчера од Дојран и' соопшти на јавноста дека Владата донела одлука за симнување на петокраката од државниот грб. „Донесовме владина одлука во оваа фаза да се тргне само симболот кој има идеолошки предзнак од комунизмот, а тоа е петокраката“, изјави Груевски. Тој додаде дека сега нема да има други корекции.

„Не затоа што сме убедени дека тој е идеален или дека не може да биде подобар, но наша процена е дека ова е период во кој многу тешко би дошло до договор помеѓу сите политички партии и можеби би создало раздор и поделби и затоа сметаме дека сега не е време за тоа“, смета Груевски.

Симнување на петокраката ќе оди во редовна законска процедура, за што ќе биде потребно најмалку шест месеци. По изменувањето на грбот, ќе следува промена и на таблите пред сите државни институции, а ќе се менуваат и пасошите, но во еден подолг период. Измените на Законот за грб ќе бидат мали, само два-три члена, а според најавите од Владата, тие ќе бидат доставени до Собранието најдоцна за еден месец. Законот се носи со двотретинско и со Бадентерово мнозинство, но е извесно дека нема да биде проблем да се обезбеди.

Изразувајќи оптимизам дека измените на Законот ќе бидат направени со консензус, директорот на Центарот за комуникации на ВМРО-ДПМНЕ, Илија Димовски, рече: „Сметавме дека со овој предлог може да се достигне и максимално можно ниво на усогласеност помеѓу сите политички субјекти и нема да се предизвикаат дополнителни поделби во македонското општество. Овој предлог е прифатлив, ненавредлив и разумен и цениме дека до зачленувањето во ЕУ во целост ќе ги задоволи потребите и стандардите“. Тој верува дека и за овој закон ќе се обезбеди широка политичка поддршка како за Законот за лустрација.

Шефицата на пратеничката група на СДСМ, Цветанка Иванова, вели дека СДСМ без проблем ќе го поддржи предлогот да се тргне петокраката од грбот, но за нив е проблематичен начинот на кој власта го прави тоа.

„Ова не е грб на Груевски и на Ахмети, туку грб на Република Македонија и навистина е недопустливо владејачкото мнозинство да го менува на ваков начин. Очекувавме дека за промена на државниот симбол на Македонија ќе бидат информирани и вклучени граѓаните. Ова е клучно прашање и за него мора да имаме политички дијалог. Самиот факт што ова прашање поминало на Влада без претходно да биде запознаена јавноста - е голем пропуст“, изјави Иванова. Таа додаде дека вакви слични иницијативи за измена на грбот произлегувале и од СДСМ во изминатите пратенички состави. Бришење на петокраката, своевремено, како претседател на Собранието, предлагаше и социјалдемократот Никола Поповски.

Либералдемократите ја поздравија иницијативата за измена на државниот грб почната со симнувањето на петокраката. „Како општество и држава сме меѓу последните од посткомунистички земји што се' уште ги имаме тие идеолошки симболи во државните обележја“, изјави пратеничката Роза Топузова-Каревска. Таа, исто така, потсети дека ЛДП го предлагаше истото решение пред повеќе од една година.

Нова демократија на Имер Селмани смета дека наместо „козметички измени“, на Македонија и' треба обележје кое ќе ја отслика мултиетничноста на државата. „Не сме за козметички измени, бидејќи сметаме дека држава како Република Македонија, која е составена од различни култури и вредности, треба да има унифицирачки кодови што ќе го одразуваат мултиетничкиот карактер на државата“, изјави пратеникот на НД, Сулејман Рушити.

Со Уставниот закон за спроведување на Уставот од 1991 година се предвиде за шест месеци да се донесе закон за нов грб. Но, таков закон нема до денеска. Многупати досега имаше иницијативи за измена на грбот и сите беа безуспешни. Последната беше пред две години, во претходната влада на ВМРО-ДПМНЕ и тогаш, исто така, се предлагаше отстранување на петокраката. Но, идејата не се реализираше по реакцијата на експертската јавност дека треба да се менува целиот грб, а не само ѕвездата.

Инаку, државниот грб со мали модификации датира уште од 27 јули 1946 година кога е заменет грбот на Народна Република Македонија. Денешниот грб на Македонија има неколку верзии кои се разликуваат, главно, во боите. Македонскиот грб е еден од двата во Европа (заедно со оној на Белорусија) кои се' уште се во социјалистички стил и со пејзажен карактер, наместо историски.

Државниот грб, пак, што го предлага ВМРО-Народна е земскиот грб на Македонија од 1620 година, објавен и во книгата „Грбовите на Македонија“ од академик Александар Матковски во 1990 година. Основата на грбот претставува жолт лав поставен на црвен штит, исправен на задните нозе и свртен налево. Лавот е со мала круна на главата со отворена уста, густа грива, и со двокрака опашка свртена нагоре.

Над црвениот штит е поставена круна, која претставува знак на сувереност и интегритет. Под црвениот штит е поставен дел од пергамент, извиткана хартија во златно жолта боја, на која е испишан текст ,,МАЦЕДОНИ“. (О.В.)