Претходен број

Мислења

Како да се разберат оние што молчат

 Ана Павловска - Данева

„Молчењето значи одобрување“ е одличен маркетиншки потег, слоган кој предизвикува внимание во јавноста и лесно се помни, но неговата примена во практиката е апсолутно невозможна

Минатата недела се одржа промоција на една новина во Законот за општа управна постапка наречена „молчењето значи одобрување“. Се сеќавате, овој слоган беше пуштен низ печатените медиуми последниве десетина дена, а сега можеби ќе следува и рекламен видеоспот за граѓаните кои не читаат весници, а гледаат ТВ, за да се убедат во реформските зафати на нашите управувачи. И моментот е одлично избран. Летната еуфорија на нашиот законодавец, прочистен од секаков опозициски елемент, доведе до носење десетици закони на час (за што претседателот на Собранието ни се извини), што беше спротивно на бомбастично најавената „регулаторна гилотина", па едноставно, дојде време да се направи нешто што граѓаните ќе ги убеди во заложбите на Владата за намалување на бирократските правила, самоволието на администрацијата, нејзината дискреција и сл. За таа цел, од фиоките на Министерството за правда, поточно Државниот управен инспекторат беше изваден готовиот закон за измени и дополнувања на Законот за општата управна постапка, кој во минатиот состав на Собранието не можеше да се донесе поради немање двотретинско мнозинство.



„Молчењето значи одобрување“ е одличен маркетиншки потег, слоган кој предизвикува внимание во јавноста и лесно се помни, но неговата примена во практиката е апсолутно невозможна. Основната лекција во правото е дека неприменливиот закон е најлош закон. А, овие измени на еден од најстарите и најдобрите законици во земјава се токму тоа - неприменливи. Конечно, нивниот создавач и идеен творец, самиот изјави дека новата одредба за позитивното значење на молчењето на администрацијата ништо не значи. За да се имплементира таа, ќе треба сите закони (материјални прописи) по кои работат сите, буквално сите државни органи на управата, организации со јавни овластувања, установи и сл., да бидат изменети. Колкав е точниот број на сите тие закони (да не ги спомнуваме подзаконските акти), тешко дека предлагачот на оваа новина ќе може да ни даде одговор. Но, со оглед на темпото на работа на нашето Собрание, нема да бидеме изненадени ако само на една парламентарна седница бидат усвоени измени на сите овие закони чиј број ќе биде голем.



Министерот за правда, кој во својство на предлагач ја презентираше новината „молчењето значи одобрување“" во Клубот на пратениците, изјави дека јавната администрација сега ќе била мобилизирана и ќе морала да одлучува во точно определен рок. Тука, лончињата се малку измешани, зашто да се работеше за одлучување во прецизни рокови (кои ги имаше и стариот закон), немаше да има молчење! Разликата е само во следново: во стариот закон беше утврдено она што е фактичка состојба - не ти издале дозвола, значи ја немаш! Сега, измените на законот треба да не' убедат дека лошите и несовесни административци и кога не ни издаваат дозвола, ние ќе треба да си замислуваме дека ја имаме. А, како практично ќе се користиме со замислената дозвола? Е, на тоа никој нема одговор. И подобро е да не се дава одговор на ова прашање, зашто погрешните одговори ќе доведат до уште поголем хаос. Така, во петокот во еден од вечерните дневници слушнавме и видовме како министерот не' убедува дека сега, согласно со правилото „молчењето значи одобрување“, ако граѓанинот поднесе барање за градба со уредна документација и во рок од 8 дена не му е издадена дозвола, тогаш треба да се смета дека ја има дозволата. На сите граѓани кои по ваквата изјава се подготвени да почнат да градат и без дозвола, им препорачувам да не го прават тоа, и наедно ги потсетувам на постоењето орган во државава кој се нарекува Градежна инспекција. Министерот, како да подзаборавил дека постои и Закон за градење, кој ги спречува граѓаните да градат без добиени дозволи, иако новината во Законот за општа управна постапка вели дека молчењето е одобрување. Беше спомнато дека молчењето значи одобрување и во областа на здравственото осигурување. За жал, не чувме како. Досега, ако граѓаните се обратеа до Фондот за здравствено осигурување со барање за поврат на средства и не им беше одговорено, значеше дека се одбиени. За тоа имаа право да се жалат во Министерство за здравство, па да го тужат Фондот. Можеби министерот за правда мисли дека со неговата измена во Законот за општа управна постапка, сега молчењето на Фондот ќе значи дека барањата на граѓаните се прифатени, но повторно заборавил дека има и Закон за здравствено осигурување во кој е утврдено нешто друго. А, кој ќе му ги исплати парите на граѓанинот без решение на Фондот за здравствено осигурување? Одговор нема.

Маката на граѓаните со најновиве реформски зафати на Министерството за правда е уште поголема, ако се има предвид фактот дека сега секој граѓанин што бара оставрување на некое свое право од државната администрација, ќе мора будно да ги брои деновите што изминале откако го поднел своето барање. Така, ако администрацијата не ви одговорила во рок од 15 дена, ќе може да побарате од министерот, тој да констатира дека сте во право, но само во рок од 3 дена. Ако во тие три дена не интервенирате дека не сте го добиле бараното решение (дозвола, лиценца, стипендија и сл.), ништо од вашето право, ви пропаѓа! Никакво патување, болест и сл. во овие три дена не смее да им се случи на граѓаните, тие треба да бидат здрави, присутни и подготвени за пишување писма до административните шефови. Би потсетила дека, согласно со старото правило „молчењето е одбивање“ немаше рок за поднесување жалби и тужби на суд против администрацијата која молчи. На граѓаните им беше дозволено тоа да го сторат во секое време.



Законските измени што ги промовираше Министерството за правда, а што не беа спомнати пред камерите, предвидуваат дека на странката која заслужува да се здобие со некое право (на пр. инвалидска пензија, градежна дозвола, рефундација на парични средства, лиценца за лобист и сл.), но решение не и' било издадено поради молчење на администрацијата, ако во рок од три дена се обратила до надлежниот министер или директор, последниов ќе мора во рок од пет дена да и' издаде решение во кое ќе и' соопшти дека таа навистина ги исполнила сите услови за реализација на нејзиното барање. Сложено е, но добро, ќе го запомниме. Значи, странката прво чека 15 дена за да добие решение; ако не го добие во тие петнаесет дена, шеснаесеттиот, седумнаесттиот и осумнаесеттиот ден има право да побара такво решение од министерот или од директорот на органот. Овој пак, почнувајќи од деветнаесеттиот, па се' до дваесет и третиот ден е должен да донесе решение во кое ќе и' каже на странката дека била во право. Таквите решенија се викаат декларативни акти, со нив странката не се стекнува со право, ништо не добива, ништо не се менува во правната состојба, само се декларира дека исполнува услови за да го има правото. Фино. И сега следува прашањето: што да прави странката со ова решение? Одговорот ви го препуштам вам, бидејќи во Законот го нема.

Ете како една законска измена најавувана како темел н�� „регулаторната гилотина“ се претвори во „регулаторно ѓубриво“ што потхранува стотици измени на законски и подзаконси акти кои нема да дадат никаков придонес ниту за подобрување на ефикасноста на администрацијата, а уште помалку за подобра заштита на правата на граѓаните. Ефектот од оваа законска измена може да се бара само во политичкиот маркетинг и тоа на краток рок.

(Авторката е доцент на Правен факултет)