Си велам...

Станавме ли полнолетни?

По 18 години, уште не ја оправдавме независноста

Ерол Ризаов

По три дена, Македонија ќе стане полнолетна. Ќе славиме точно 18 години од прогласувањето независна и самостојна држава. Тоа е добар повод малку подлабоко да се преиспитаме што постигнавме во овој период. Дали ја оправдавме слободата и незивисноста, дали живееме подобро и какви ни се перспективите, дали се наѕира иднината на Македонија и нејзините граѓани. Неумоливите статистички податоци велат дека уште не ја оправдавме независноста. Граѓаните на Македонија живеат полошо отколку пред 20 години, поточно од 1989 година. Транзицијата не е завршена. Сиромаштијата е срамно видлива. Безработицата е драматична, а перспективите се доведени до безизлез. Жестоката битка за преживување и гола егзистенција е македонско тажно секојдневје. Евидентен „успех“ се 40-те народни кујни во кои над 4.000 граѓани се хранат бесплатно објавија деновиве македонските весници. Дваесет пати повеќе од оваа бројка луѓе гладуваат засрамени да подадат рака за милостина и чинија храна.

Како капитални објекти државата за 18 години изгради 50 км автопат и една брана „Козјак“ со безначаен енергетски потенцијал. Последниве години државава гради само споменици, музеи, стадиони, цркви, крстови, џамии. Ништо друго. Во приватниот сектор и од странските инвестиции можат на прсти да се набројат продуктивните и успешни вложувања. Затоа, пак, во независна и слободна Македонија успеавме да продадеме за бадијала и, уште полошо, да банкротираме се' што вреди, сите најголеми и најпрофитабилни капацитети кои ги изградија претходниците во еднопартискиот систем. Ни најмалку не доведувајќи го во прашање новиот политичко-економски систем кој докажано во светот е подобар од еднопартискиот поредок, сепак, Македонија не успеа да ја оправда и да ја заслужи независноста и самостојноста на својата нова современа држава. Кој е виновен за тоа? Или, поточно, кој е највиновен за тоа? Апстрахирајќи ги некои објективни и историски околности кои Македонија и пред тоа ја вбројуваа меѓу најсиромашните земји и во Европа и во бивша Југославија, за погубната транзиција и за назадувањето на Македонија највиновни се нашите политички лидери, нашите водачи кои ги биравме во овие 18 години на колку-толку демократски избори. Тие не покажаа ниту демократски капацитет ниту способност вистински да ја предводат државата кон просперитет и во правилна насока.

За вкупните состојби во државата и, според Уставот и според вистинскат�� власт и механизмите на владеење, најодговорни се премиерите и владите кои имаат најголеми овластувања и одговорност за спроведување на реформите што ги направија и ги прават речиси сите земји кои ја пребродија транзицијата.

Две политички партии и нивните лидери во Македонија ја носат најголемата одговорност што дојдовме до ова дереџе. Погодувате: тоа се СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ. Да се потсетиме кој колку владееше овие 18 години. Ако двегодишното владеење на Никола Кљусев и неговата експертска влада го поделиме рамноправно меѓу СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ, тогаш произлегува дека од 18 години ВМРО-ДПМНЕ бил осум години на власт, а СДСМ - 10 години. Без оглед што се изредија повеќе премиери и влади во овие години на полнолетство, главни синоними на македонската транзиција се Бранко Црвенковски, Љупчо Георгиевски и Никола Груевски.

Овие тројца политички лидери и нивните приврзаници кои ја сочинуваат македонската политичка елита, вклучувајќи ги тука и албанските лидери и разни коалициони партнери, не успеаја да израснат во големи политички предводници кои ќе ја внесат Македонија во клубот на стабилни и просперитетни држави и демократии. Се разбира, сите тие можат за претстојниот празник да се обвинуваат меѓу себе и да ги набројуваат своите успеси и достигнувања на патот до независноста и самостојноста, но конечниот скор, почитувајќи ги фактите и бројките, е поразителен. Освен самиот историски чин на прогласување самостојна и независна држава, не е остварена ниту една друга стратегиска цел на Република Македонија.

Имаме ли водачи кои можат да не' извадат од сегашната состојба. Како да се препознаат и изберат. Овие прашања деновиве ги постави јавно и угледниот професор д-р Велимир Сриќа од Загреб. Каков е идеалниот водач во кризни ситуации. За тоа д-р Сриќа постави листа од 25 пожелни особини. На секоја од тие 25 може да се одговори со ДА или НЕ. Еве го портретот на д-р Сриќа за идеален водач во кризни ситуации:

1. Опкружен е со способни луѓе, го развива најдоброто во нив и им го подига моралот со позитивен став за светот.

2. Упорен е, но и толерантен, подготвен да ги поднесе поинаквите размислувања, не го наметнува својот став, тежнее кон консензус.

3. Освен стратегиските одлуки што ги донесува сам, повеќето работи ги делегира на соработниците.

4. Ја презема врз себе одговорноста за неуспехот, не бара виновници во соработниците.

5. Тоа е искрена и принципиелна личност, доследна во ставовите дури и кога тоа не донесува полза.

6. Сопствените и туѓите грешки ги смета неопходни за брзо учење.

7. Тоа е личност предадена на целите на целиот состав кој го предводи и е подготвена да се жртвува за општо добро.

8. Не ја прикрива вистината, не манипулира со луѓето и не го зборува она што мисли дека тие би сакале да го слушнат.

9. Личноста е предадена на работата, рано доаѓа на работното место, доцна заминува.

10. Ги почитува луѓето со идеи и ги поттикнува соработниците на постојани иновации и промени.

11. Тоа е личност на теренот и на практиката, ги посетува потчинетите за да се запознае со проблемите и не се затвара во тврдината на својот кабинет.

12. Тој е добар слушател, ги уважува туѓите мислења и не ужива во тоа постојано да се слуша само себе си.

13. Го краси скромност и отвореност спрема сите.

14. Не бега од проблемите и не ги присилува другите да ги завршуваат неговите „валкани работи“.

15. Не бара посебен луксуз и статусни симболи, може да дојде на работа дури и со велосипед.

16. Способен е да зборува јасно и непосредно, да ги поедноставува проблемите и да ги мотивира соработниците.

17. Поголемиот дел од времето го минува работејќи, не сака „шминкање“ во медиумите и не се наметнува на јавноста.

18. Ја отстранува непотребната контрола, судирите ги решава со разговор во четири очи, а не по пат на посредници.

19. Ги исполнува ветувањата, предаден е на својот тим, но секогаш ја почитува правната држава.

20. Поседува силно чувство за грижа кон другите, има изразена социјална чувствителност, се грижи за општото добро.

21. Тој е активна личност, влегува во битка со проблемите штом ги уочи, не чека да дојде до пожар, па тогаш да реагира.

22. Тоа е етична и морална личност, но и флексибилна, приспособувајќи се кон конкретните ситуации.

23. Тоа е амбициозна личност која има високи цели.

24. Тоа е мултикултурна личност, со големо меѓународно искуство и одлично познавање на странските јазици.

25. Тоа е личност со самодоверба, но не е самобендисан, подготвен да учи на грешките и да се менува.

Повеќе од 15 одговори со ДА е мошне добро, а одличните водачи мораат да соберат барем 20. Проверете сами, ако можете без пристрасност, дали сме имале, дали имаме и дали можеме да избереме такви личности.